منابع معرفت‌بخش در تربیت عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دکتری کلام جدید (گرایش ادیان و عرفان) دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

معرفت دارای سه ویژگی صادق، موجه و باورپذیر است. حصول این ویژگی‌ها به منابع پشتیبانی‌کننده وابسته است؛ مثلاً در عرفانْ قلب و شهود، از مکاشفات عرفانی پشتیبانی، و آن را برای کاشف و مدرِک باورپذیر می‌کند. به نظر می‌رسد انحصار پشتیبانی معرفت‌های حاصل از مکاشفات عرفانی به دو منبع قلب و شهود وابسته است که اهل مکاشفه را بهره‌مند می‌کند، در حالی ‌که عرفان اسلامی، ظرفیت‌هایی دارد که می‌توان تربیت عرفانی را برای تمام اقشار از آن استخراج کرد. تنوع مخاطبان تربیت عرفانی با استعداد و توانایی‌های متفاوت، نیازمند تعدد منابع برای پشتیبانی از گزاره‌های تربیت است؛ این گزاره‌ها همان زیرساخت‌های بنیادینی است که تحت عنوان «مبانی تربیت عرفان» از وجودشناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی عرفان نظری استخراج می‌شود. این مقاله ضمن معرفی اجمالی تربیت عرفانی و تأکید بر قلب و شهود، عقل، وحی، ادراک حسی، حافظه و درون‌نگری را برای پشتیبانی از گزاره‌های تربیت عرفانی پیشنهاد می‌دهد. معرفت‌شناسی در تربیت عرفانی، فارغ از تعاریف مختلف از حیثیت هستی‌شناختی و حیثیت حکایتگری است و در نتیجه معرفت را ممکن و دارای ارکان و ارزش می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Knowledge-enhancing Sources in Mystical Education

نویسندگان [English]

  • Reza Elahimanesh 1
  • Seyyedeh Zohreh Seyyed Fatemi 2
1 Assistant Professor in New Theology (Religions and Mysticism), University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD Student in Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Knowledge has three characteristics: honest, justified, and believable. Achieving these features depends on supporting resources; for example, in mysticism, the heart and intuition support mystical revelations and make them believable for the revealer and witness. It seems that the uniqueness of the support of knowledge obtained from mystical revelations depends on the two sources of the heart and intuition, which benefit the people of revelation, while Islamic mysticism has capacities from which mystical education can be extracted for all classes. The diversity of mystical education audiences with different talents and abilities requires a variety of sources to support education propositions. These propositions are the same fundamental infrastructures that are extracted from ontology, cosmology, and anthropology of theoretical mysticism under the title of "Fundamentals of Mystical Education". This article, while briefly introducing mystical education and emphasizing the role of the heart and intuition, suggests reason, revelation, sensory perception, memory, and introspection for supporting the propositions of mystical education. Epistemology in mystical education is independent of different definitions in terms of ontology and narration, and therefore considers knowledge to be possible and to have elements and value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge-enhancing Sources
  • Mystical Education
  • Reason and Sensory Perception
  • Revelation and Intuition
  • Introspection
  • Memory
  • Heart

مراجع

قرآن کریم.
نهج البلاغة (1414). تحقیق: صبحی صالح، قم: هجرت، چاپ اول.
آئودی، رابرت (1394). معرفت‌شناسی، ترجمه: علی‌اکبر احمدی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
ابن ‌بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1398). التوحید، تصحیح: هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله (1403). الاشارات والتنبیهات با شرح خواجه طوسی، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ج3.
ابن عربی، محیی‌ الدین (۱۳۶۵). فصوص الحکم، به کوشش: ابوالعلاء عفیفی، قاهره: بی‌نا.
ابن عربی، محیی‌ الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیة، تحقیق: احمد شمس ‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج‌3.
جوان ‌آراسته، حسین (1380). درس‌نامه علوم قرآنی، قم: بوستان کتاب، چاپ ششم.
حجت، مینو (1382). «جهان-تصویر: بررسی اجمالی ساختار منابع معرفت از دیدگاه ویتگنشتاین»، در: نامه مفید، ش36، ص71-94.
حکمت، نصرالله (1391). «نظریه تقلید از خدا در معرفت‌شناسی ابن‌عربی»، در: پژوهش‌های هستی‌شناختی، س1، ش1، ص57-70.
درگاه‌زاده، محمد (1391). «تبیین فلسفی وحی از دیدگاه ابن‌سینا»، در: معرفت کلامی، س3، ش1، ص27-46.
رشدی، شیرین؛ و همکاران (1396). «تبیین دیدگاه معرفت‌شناسی علامه طباطبایی و دلالت‌های آن در محتوا و روش‌های تربیتی»، در: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، س25، ش34، ص9-27.
رمضانی، رضا (1381). «معرفت‌شناسی عرفانی»، در: قبسات، دوره 7، ش24، ص15-39.
ژیلسون، اتین (1402). نقد تفکر فلسفی غرب از قرون وسطا تا اواخر قرن حاضر، ترجمه: احمد احمدی، تهران: حکمت، چاپ سوم.
سیدفاطمی، سیده زهره (1397). مبانی و اصول تربیت عرفانی (عرفان اسلامی)، رساله دکتری تصوف و عرفان اسلامی، استاد راهنما: هادی وکیلی و رضا الاهی‌منش، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
شمس، منصور (1387). آشنایی با معرفت‌شناسی، تهران: طرح نو، چاپ دوم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1380). المبدأ والمعاد، تحقیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، تحشیه: محمدحسین طباطبایی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ج‌2.
طباطبایی، محمدحسین (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبایی، قم: بوستان کتاب، ج1 و 2.
قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم، مقدمه: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اول.
نجفی، فریده (1392). «مطالعات و بررسی معرفت‌شناسی دینی و آسیب‌شناسی آن»، در: پژوهش‌های علوم انسانی، س5، ش27، ص172-198.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1391). مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم.
 
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار