جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر صائن‌الدین بن ترکه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

ابن‌ترکه از عالمانی است که تحت تأثیر گرایش‌های عرفانی خویش درباره موضوع «شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» بحث کرده است. تعیین جایگاه سه اصطلاح مذکور، و ارتباط میانشان و چگونگی تبیین تعالیم دینی بر پایه‌اش، از مباحث کانونی او است. تحقیق حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی، درباره جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت و مراتب هر یک، و نیز نگرش عرفانی ابن‌ترکه به تعالیم دینی بحث می‌کند و در آخر رویکرد وی درباره همخوانی آموزه‌های عرفانی با کتاب و سنت، و ضرورت التزام به ظواهر شرع را می‌کاود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که او سه اصطلاح مذکور را مراتب یک حقیقت می‌داند و ضمن تلفیق آن سه، با رویکرد عرفانی، تعالیم دینی را تحلیل و بررسی می‌کند. همچنین، منشأ آموزه‌های عرفانی ناب را فقط در کتاب و سنت می‌بیند و پای‌بندی به شریعت را در همه حال ضروری می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Shariat, Tarighat, and Haghighat and Their Relationship from the Point of View of Saen al-Din ibn Torkah

نویسندگان [English]

  • Hoseyn Rahmati 1
  • Shahrbanu Delbari 2
  • Ardeshir Asadbagi 2
1 PhD Student in History and Civilization of Islamic Nations, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Ibn Torkah is one of the scholars who discussed the topics of Shariat (exoteric path), Tarighat (esoteric path), and Haghighat (mystical truth) under the influence of his mystical tendencies. His most central issues are determining the position of the mentioned terms, the relationship between them, and how to explain the religious teachings based on them. Using the descriptive and analytical method, the present research discusses the position and relationship of Shariat, Tarighat, Haghighat and the levels of each one, as well as Ibn Torkah's mystical attitude to religious teachings. Then it examines his approach to the compatibility of mystical teachings with the Quran and tradition, and to the necessity of adherence to the appearances of the Shariat. The results of the research indicate that he considers the three mentioned terms as levels of a single truth. While combining them, he analyzes and examines religious teachings with a mystical approach. Moreover, he sees the origin of pure mystical teachings only in the Quran and tradition and considers adherence to Shariat essential in all situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shariat
  • Tarighat
  • Haghighat
  • Outer
  • Inner
  • Mysticism
قرآن کریم (1399). ترجمه: سید محمدرضا صفوی، قم: نشر معارف.
آقانوری، علی (1387). عارفان مسلمان و شریعت اسلام، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
آملی، سید حیدر (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران: علمی و فرهنگی.
آملی، سید حیدر (1382). انوار الحقیقة و اطوار الطریقة و اسرار الشریعة، تصحیح: سید محسن موسوی تبریزی، قم: نور علی نور.
ابن جوزی، عبد الرحمن (1407). تلبیس ابلیس، تحقیق: السید الجمیلی، بی‌جا: دار الکتب العربی.
ابن عربی، محیی الدین (1405). الفتوحات المکیة، قاهره: بی‌نا.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین (1351). چهارده رساله فارسی، تصحیح: سید علی موسوی بهبهانی و سید ابراهیم دیباجی، تهران: تقی شریف رضایی.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین (1375). عقل و عشق یا مناظرات خمسه، تحقیق و تصحیح: اکرم جودی نعمتی، تهران: میراث مکتوب.
تهرانی، جواد (1368). عارف و صوفی چه می‌گویند؟، تهران: توس.
خاتمی، احمد؛ شاکری، فرهاد (1389). «غزالی و تلفیق شریعت و طریقت با تکیه بر کیمیای سعادت»، در: تاریخ ادبیات، ش‌65، ص63-87.
داوودی، حسین (1371). «اطوار ثلاثة رساله‌ای از صائن‌الدین ترکه»، در: معارف، ش26، ص45-77.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی، ج5.
کاشانی، عبدالرزاق (1380). مجموعه رسائل و مصنفات کاشانی، تحقیق و تصحیح: مجید حاجی‌زاده، تهران: میراث مکتوب.
کاشانی، عز الدین محمود (بی‌تا). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران: هما، چاپ اول.
کرمانشاهی، محمدعلی (1371). خیراتیه در ابطال طریقه صوفیه، تحقیق: مهدی رجایی، قم: انصاریان، ج1.
نجم‌‌الدین رازی، عبدالله بن محمد (1373). مرصاد العباد، به اهتمام: محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
هجویری، علی بن عثمان (1376). کشف المحجوب، تصحیح: و. ژوکوفسکی، مقدمه: قاسم انصاری، تهران: طهوری.
همدانی، عبدالله بن محمد (1351). نامه‌های عین‌القضات، تحقیق: علی‌نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
یوسفی، حسن (1388) «شریعت، طریقت و حقیقت از دیدگاه صوفیان عارف‌نما»، در: پژوهش‌نامه اخلاق، ش5، ص39-68.