سلفیه جهادی و تکفیر شیعه بر مبنای عدالت صحابه: بررسی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استاد گروه مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

مسئله جایگاه و عدالت صحابه از مهم‌ترین بحث‌های اعتقادی میان اهل سنت و شیعیان است. زرقاوی، از رهبران سلفیه جهادی، به تبعیت از عموم اهل سنت با توسعه در شمول صحابی و برداشت‌های سطحی و تفسیر به رأی از ظاهر برخی آیات قرآن و احادیث نبی اکرم (ص)، به اثبات عدالت صحابه بر اساس کتاب و سنت معتقد می‌شود. اما به دنبال یافتن دستاویزی برای تکفیر شیعه، چنین استدلال می‌کند که عدالت صحابه به نص آیات الاهی و روایات نبوی ثابت است. بنابراین، انکار عدالت صحابه، مستلزم انکار کتاب و سنت و در نتیجه خروج از دین است و شیعیان را با اتهام این انکار تکفیر کرده، به جهاد با آنان حکم می‌کند. بررسی آیات و روایات، نه‌تنها ادعای اثبات عدالت صحابه را رد می‌کند، بلکه نصوص شرعی در جرح صحابه بسیار است. از سوی دیگر، با فرض پذیرش دلالت آیات و روایات بر عدالت صحابه، انکار عدالت صحابه موجب خروج از دین و مجوز تکفیر نیست، زیرا موانع تکفیر نظیر ضروری‌بودن موضوع انکارشده، وجود یقین، قابلیت تأویل و جهل در نظر گرفته نشده است. بنابراین، تکفیر شیعه در صورتی جایز است که انکار عدالت صحابه مستلزم انکار عامدانه و آگاهانه کتاب و سنت باشد و به نقض شهادتین یا ضروریات دین منجر شود و خروج از دین تلقی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Salafi Jihadism and Excommunication of Shiites based on the Justice of the Companions: A Critical Review

نویسندگان [English]

  • nafise ahmadvand 1
  • mehdy farmanian 2
  • seyed mehdy moosavi 3
1 Ph.D. Student in Theological Denominations, Faculty of Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The status and justice of the Companions are among the most important religious debates between Sunnis and Shiites. Zarghawi, one of the leaders of Salafi Jihadism, while following the majority of Sunnis by expanding the concept of Sahabi (companion), presenting superficial perceptions and opinion-oriented interpretation based on the appearance of some verses of the Quran and hadiths of the Holy Prophet (S), believes that the Sahaba (Companions) based on the Quran and tradition were just. However, after finding a reason for excommunicating the Shiites, he argues that the justice of the Companions is proven through divine verses and prophetic traditions. Therefore, denying the justice of the Companions leads to denying the Quran and tradition and, in turn, leaving the religion. Hence, he excommunicates the Shiites by accusing them of this denial and decrees Jihad against them. Examining the verses and narrations, not only rejects the claim of justice of the Companions but there are many religious texts in which the Companions are criticized. On the other hand, assuming that the verses and narrations indicate the justice of the Companions, denying their justice does not lead to leaving the religion and allowing excommunication, because the obstacles of excommunication, such as the necessity of the denied subject, the existence of certainty, the possibility of interpretation, and ignorance, have not been taken into account. Therefore, it is permissible to excommunicate the Shiites if only the denial of the justice of the Companions leads to a deliberate and conscious denial of the Quran and tradition, and results in the violation of Shahdatayn (two testimonies) or the fundamental Islamic beliefs and practices, and is considered apostasy from the religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Excommunication
  • Companions
  • Salafism
  • Salafi Jihadism
  • Zarghawi

مراجع

قرآن کریم.
البانی، محمد ناصر الدین (1431). موسوعة البانی، صنعاء: مرکز النعمان للبحوث والدراسات الإسلامیة و تحقیق التراث والترجمة، الطبعة الاولی.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1404). شرح نهج البلاغة، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، الطبعة الاولی.
ابن ابی حاتم، عبد الرحمن ابن محمد (1413). تفسیر القرآن العظیم، ریاض: مکتبة نزار مصطفی، الطبعة الاولی.
ابن الفراء حنبلی، محمد ‌بن حسین (بی‌تا). العدة فی اصول الفقه، مکتبة الشاملة.
ابن امیر الحاج، محمد بن محمد (1403). التقریر والتحریر، بی‌جا: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
ابن بطال، ابو الحصن علی بن خلف (1423). شرح صحیح البخاری، تحقیق: ابوتمیم یاسر بن ابراهیم، ریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الثانیة.
ابن تیمیة، أحمد بن عبد الحلیم (1426). منهاج السنة، صنعاء: دار الصدیق، الطبعة الثانیة.
ابن تیمیة، أحمد بن عبد الحلیم (بی‌تا). الصارم المسلول علی شاتم الرسول، عربستان: الحرس الوطنی السعودی.
ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی (1379). فتح الباری، تصحیح: محب الدین الخطیب، بیروت: دار المعرفة.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415). الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، ج8.
ابن ‌حزم اندلسی، ابو محمد علی بن احمد (بی‌تا). الفصل فی الملل والاهواء والنحل، قاهره: مکتبة الخانجی.
ابن حنبل، احمد ‌بن محمد (1421). المسند، قاهره: مؤسسة الرسالة.
ابن عبد البر، یوسف (1387). التمهید لما فی الموطأ من المعانی والأسانید، تحقیق: مصطفی بن أحمد العلوی، مغرب: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامیة.
ابن عطیة اندلسی، ابو محمد عبد الحق بن غالب (1413). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، لبنان: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن قیم جوزیة، محمّد (1411). إعلام الموقعین عن رب العالمین، تحقیق: محمد عبد السلام إبراهیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
اعرج نیشابوری، حسن بن محمد (1416). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، ج6.
امین عاملی، سید محسن (بی‌تا). اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف، الطبعة الاولی، ج1.
بخاری، محمّد (1422). صحیح البخاری، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر، بی‌جا: دار طوق النجاة، الطبعة الاولی.
بغوی، حسین بن مسعود (1420). تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ترمذی، محمّد (1998). سنن الترمذی، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد (1418). تفسیر ثعالبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی، ج5.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1428). الصحاح، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثانیة.
حسینی میلانی، سید علی (1393). عدالت صحابه، قم: الحقائق، چاپ اول.
خطیب بغدادی (1357). الکفایة فی علم الروایة، حیدرآباد: مطبعة مجلس، چاپ اول، ج1.
دیلمی، جواد حسین (1425). شبهات السلفیة، بی‌جا: مرکز الأبحاث العقائدیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1426). مفردات فی الفاظ القرآن، بی‌جا: ذوی القربی، الطبعة
الخامسة.
رشید رضا، محمد (1414). تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی، ج12.
زرقاوی، ابو مصعب (1427). کلمات المضیئة: جامع الکلمات والخطابات لالشیخ ابی مصعب الزرقاوی، هل أتیک حدیث الرافضة، بی‌جا: بی‌نا، ج1.
زمخشری، محمود بن عمر (1407). تفسیر الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
زین الدین عاملی (1390). الرعایة لحال البدایة فی علم الدرایة، قم: دلیل ما، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1421). اضواء علی عقائد الشیعة الامامیة و تاریخهم، تهران: مشعر، چاپ اول.
سعدی ابوجیب (1408). القاموس الفقهی: لغهٔ و اصطلاحاً، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر (1404). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
 
شریف عونی، حاتم بن عارف (2016). تکفیر اهل الشهادتین: موانعه و مناطاته، بیروت: مرکز نماء للبحوث والدراسات، الطبعة الثانیة.
طباطبایی، محمد حسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الاولی.
طبرانی، سلیمان بن احمد (2008). التفسیر الکبیر، اردن: دار الکتاب الثقافی، ج6.
طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، ج1.
عاملی، محمد بن حسین (1390). الدرایة، قم: کتاب‌فروشی بصیرتی، چاپ اول.
عبد الرحمن، محمود (بی‌تا). معجم المصطلحات والالفاظ الفقهیة، بی‌جا: بی‌نا.
عثیمین، محمد بن صالح (1424). فتاوی أرکان الإسلام، ریاض: دار الثریا للنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). تفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
فرحان المالکی، حسن (1425). داعیة لیس نبیا، اردن: دار الرازی، الطبعة الاولی.
فوزان، صالح بن فوزان (بی‌تا). الأجوبة المفیدة عن أسئلة المناهج الجدیدة، بی‌جا: بی‌نا.
قاضی أبو یعلی، محمد بن الحسین (1410). العدة فی اصول الفقه، تحقیق: أحمد بن علی بن سیر المبارکی، ریاض: بی‌نا، الطبعة الثانیة.
قرطبی، محمد بن أحمد (1423). الجامع لأحکام القرآن، محقق: مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی، حسین یزدی اصفهانی، ریاض: دار عالم الکتب.
کشی، محمد بن عمر (1363). رجال کشی، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب (1375). أصول الکافی، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، قم: اسوه، چاپ سوم.
اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء (بی‌تا). هیئة کبار العلماء، بی‌جا: بی‌نا، المجموعة الثانیة.
مراغی، احمد مصطفی (بی‌تا). تفسیر المراغی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی، ج2.
مفید، محمد بن محمد (1413). الاختصاص، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
یعقوب اردنی، احمد حسین (1427). نظریة عدالة الصحابة، قم: انصاریان، چاپ پنجم.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار