بررسی حیات برزخی از دیدگاه احمد احسایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

از مسائل مهمی که همواره اذهان را به خود مشغول کرده، مسئله برزخ و ویژگی‌های حیات برزخی است. احمد احسایی از جمله اندیشمندانی است که در آثارش به عالم برزخ و ویژگی‌های حیات برزخی توجه نشان داده است. از دیدگاه وی، حیات انسان به همین حیات دنیایی محدود نیست، بلکه پس از مرگ، حیاتش در عالم برزخ و سپس در عالم آخرت ادامه خواهد داشت. جستار پیش رو در صدد نیل به فهم صحیح ویژگی‌های حیات برزخی و برزخیان از نگاه وی با روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتاب‌خانه‌ای است. هرچند بر دیدگاه احمد احسایی در توصیف و تحلیل ویژگی‌های حیات برزخی و برزخیان نقدهایی اساسی وارد است، از اعتقاد وی به کلیات شاخصه‌های این حیات و برزخیان، از جمله فشار قبر، سؤال و جواب، وجود روز و شب، بهشت و جهنم برزخی، مکان برزخی، تجسم اعمال، ارتباطات و ملاقات برزخیان با اهل دنیا و با دیگر برزخیان، می‌توان دفاع کرد و اینها مطابق فهم متکلمان از آیات و روایات است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Purgatorial Life from the Point of View of Ahmad Ehsai

نویسندگان [English]

  • agha reza hagheyan karammollah 1
  • mihammad hasan nadem 2
1 PhD Student in Shia Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Shia Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

One of the significant issues that have occupied minds is the purgatory and the characteristics of purgatorial life. Ahmad Ehsai is one of the thinkers who have paid attention to these issues in their works. From his point of view, human life is not limited to this worldly life, but after death, his life will continue in the purgatory and then in the hereafter. Using a descriptive-analytical method and relying on library sources, the present paper aims to achieve a correct understanding of the characteristics of life and people in the purgatory from Ehsai's point of view. Although there are major criticisms of Ahmad Ehsai's view in describing and analyzing the characteristics of life and people in the purgatory, his belief about the general features of these issues -including the pressure of the grave, questions and answers, the existence of day and night, heaven and hell in the purgatory, the purgatorial position, the incarnation of actions, the communication and meeting of the people of purgatory with each other and with the people of the world- can be defended and these matters are according to the theologians' understanding of the verses and narrations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Purgatory
  • Purgatorial Life
  • Howarghalya
  • Ahmad Ehsai
قرآن کریم.
صحیفه سجادیه.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1361). معانی الاخبار، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1385). علل الشرائع، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ج1-2.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1414). الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، الطبعة الثانیة.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر (1996). الروح، بیروت: دار الفکر العربی، الطبعة الاولی.
ابن‌الهروی، نظام‌الدین احمد محمد شریف (1363). انواریه، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، چاپ اول، ج18.
احسایی، احمد (1420). شرح الزیارة الجامعة الکبیره، بیروت: دار المفید، الطبعة الاولی، ج4.
احسایی، احمد (1430). جوامع الکلم، بصره: مطبعة الغدیر، الطبعة الاولی، ج‌1، 2، 4، 5، 8.
اردبیلی، سید عبدالغنی (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ج3.
استرآبادی، محمدجعفر (1382). البراهین القاطعة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ج4.
ایجی جرجانی، میر سیدشریف (1325). شرح المواقف، قم: الشریف الرضی، چاپ اول، ج8.
بحرانی، سید هاشم (1416). البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، چاپ یکم، ج4.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی، ج1.
تحریری، محمدباقر (1389). جلوه‌های لاهوتی، تهران: حر، چاپ اول، ج3.
تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر (1409). شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی، الطبعة الاولی، ج5.
جوادی آملی، عبدالله (1388 الف). معاد در قرآن، قم: اسراء، چاپ ششم، ج4، 5.
جوادی آملی، عبدالله (1388ب). تسنیم، قم: اسراء، چاپ هفتم، ج4، 7.
حر عاملی، محمد بن حسن (1362). الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، تهران: نوید، چاپ اول.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1423). معادشناسی، مشهد: نور ملکوت قرآن، چاپ اول، ج2، 3.
حسینی صدر، سید علی (1381). فی رحاب الزیارة الجامعة الکبیرة، قم: دار الغدیر، چاپ اول.
حسینی میلانی، سید علی (1388). با پیشوایان هدایتگر: نگرشی نو در شرح زیارت جامعه کبیره، تهران: الحقایق، چاپ اول، ج4.
حلی، حسن بن یوسف مطهر (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الرابعة.
رازی حنفی، ابوبکر احمد (1422). شرح بدء الامالی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
رخ، محمدحسین (1381). در محضر علامه طباطبایی، قم: آل علی (ع)، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1387). راهنمای حقیقت، تهران: مشعر، چاپ پنچم.
سبحانی، جعفر (1412). الالهیات علی هدی الکتاب والسنة والعقل، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، چاپ اول، ج4.
سبحانی، جعفر (1414). فی ظل اصول الاسلام، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله (1419). ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الاولی.
سجادی، احمد (1385). اسرار دلبران: تأملی در زیارت جامعه کبیره، تهران: بنیاد قرآن و عترت، چاپ اول.
سیدوکیلی، سید هادی (1395). «بازشناسی تأثیرپذیری شیخ احمد احسایی از مکاتب فکری»، در: پژوهش‌های اعتقادی‌کلامی، ش‌23، ص39-58.
شبّر، سید عبدالله (1424). حق الیقین فی معرفة اصول الدین، قم: انوار الهدی، چاپ دوم، ج2.
شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا). جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة، الطبعة الاولی.
صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن، قم: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ج1، 2، 20، 23.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1387). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، ترجمه: علی بابایی، تهران: مولا، چاپ اول.
طالقانی، نظرعلی (1373). کاشف الاسرار، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول.
طباطبایی، سید محمد حسین (1393). انسان از آغاز تا انجام، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ج1، 7، 8، 12، 15، 18.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم، ج4، 6، 7، 9.
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی، ج1 و 27.
طوسی، محمد بن حسن (1414). الامالی، قم: دار الثقافة، چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی، ج‌1، 4، 7، 8.
طیب، سید عبدالحسین (1378). کلم الطیب در تقریر عقاید الاسلام، تهران: اسلام، چاپ اول.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، علی بن احمد (1409). منیة المرید، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
غزالی، ابو حامد (1409). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: انتشارات رضی، چاپ اول.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ج9.
فیض کاشانی، ملا محمدمحسن (1415). تفسیر الصافی، تهران: الصدر، چاپ دوم، ج1، 5.
فیض کاشانی، ملا محمدمحسن (1418). علم الیقین فی اصول الدین، قم: بیدار، چاپ اول، ج2، 3.
فیض کاشانی، ملا محمدمحسن (1425). الشافی فی العقائد والاخلاق والاحکام، بی‌جا: دار اللوح المحفوظ، الطبعة الاولی.
قاضی عبد الجبار، احمد بن عبد الجبار (1422). شرح الاصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
قمی (قاضی سعید)، محمد سعید بن محمد (1415). شرح توحید الصدوق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ج1.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ج3، 5.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة، ج6، 8، 56، 74.
مجلسی، محمدتقی (1414). لوامع صاحبقرانی، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ج2.
محمدی ری‌شهری، محمد (1393). شرح زیارت جامعه کبیره، قم: دارالحدیث، چاپ هفتم.
مفید، محمد بن نعمان (1413). تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، الطبعة الاولی.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول، ج‌5، 7، 19، 23.
ملایری، موسی (1389). «نظریه‌های بدن برزخی: بررسی و نقد»، در: پژوهش دینی، ش‌21، ص105-126.
موسوی زنجانی، سید ابراهیم (1413). عقائد الامامیة الاثنی عشریة، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الثالثة.
نوری طبرسی، سید اسماعیل (بی‌تا). کفایة الموحدین فی عقاید الدین، قم: علمیة اسلامیة، چاپ اول.