شرط خیار فسخ در عقد نکاح از دیدگاه مذاهب خمسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه فقه و حقوق شافعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد، نجف‌آباد، ایران

چکیده

عقد نکاح در فقه اسلامی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای دارد. در پی انعقاد نکاح، تکالیف بسیاری بر ذمّه زوجین قرار می‌گیرد. این عقد نکات حقوقی و فقهی فراوانی دارد و همچون سایر عقود از لحاظ ارکان و شروط صحت، از قواعد یکسانی پیروی می‌کند و آثار متفاوتی به دنبال دارد که بی‌شک مهم‌ترینش تداوم این بنیان است. چون مقتضای عقد نکاح تشکیل خانواده است، استمرارش از آثار مهم مربوط به این مقتضی است. شرط خیار فسخ در عقد نکاح اثر ظاهری و مطلوب ازدواج را نفی می‌کند و با مفهوم عرفی‌اش مغایرت دارد. در این مقاله دیدگاه مذاهب پنج‌گانه درباره شرط خیار فسخ در عقد نکاح را بررسی می‌کنیم و درج این شرط را خلاف مقتضای ذات عقد نکاح می‌دانیم، و باطل و مبطل‌بودن این شرط را ترجیح می‌دهیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Condition of the Termination Option in the Marriage Contract from the Point of View of the Five Schools of Thought

نویسندگان [English]

  • Arezu Rashidi 1
  • farzad parsa 2
  • Mohammadali Haydari 3
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran
2 Associate Professor, Department of Shafi'i Jurisprudence and Law, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
3 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University, najafabad, Iran
چکیده [English]

 The marriage contract has a special place and particular importance in Islamic jurisprudence. After the conclusion of the marriage contract, many tasks are assigned to the couple. This contract has many legal and jurisprudential points and follows the same rules as other contracts in terms of validity elements and conditions. It also has different effects, the most important of which is undoubtedly the continuation of family foundation. Since the result of the marriage contract is the formation of a family, its continuation is one of the important related effects. The condition of the termination option in the contract negates the apparent and desired effect of marriage and is contrary to its customary meaning. In this article, we examine the views of the five schools of thought regarding "the condition of the termination option" in the marriage contract and consider it to be against the nature of the contract. Therefore, we believe that this condition is invalid and invalidator

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Consequent Condition of Marriage
  • Marriage
  • Condition of Option
  • Optional Marriage
قرآن کریم.
ابن ادریس، ابو جعفر محمد بن منصور بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسة نشر الاسلامی، الطبعة الثانیة، ج2.
ابن‌ تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1404). الفتاوی الکبری، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
ابن رشد، ابو الولید محمد بن احمد (بی‌تا). بدایة المجتهد و نهایة المقصد، بیروت: دار الفکر.
ابن ‌قدامه، عبد الله بن أحمد (1399). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی، بیروت: دار الفکر.
ابن ‌قدامه، عبد الله بن أحمد (بی‌تا). الکافی فی فقه ابن حنبل، مدینة منورة: مرکز البحوث.
ابن ‌ماجه، محمد بن یزید (بی‌تا). سنن ابن ‌ماجه، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ابن مودود، عبد الله بن محمود (بی‌تا). الاختیار لتعلیل المختار، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن همام، محمد بن عبد الواحد سیواسی (بی‌تا). فتح القدیر، بیروت: دار الفکر.
ازهری، محمد بن احمد (بی‌تا). تهذیب اللغة، قاهره: دار القومیة العربیة.
انصاری، مرتضی (1410). المکاسب، بیروت: مؤسسة نعمان.
بابرتی، محمد بن محمد (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة، بی‌جا: بی‌نا.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422). صحیح البخاری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بهمن‌پوری، عبدالله (1392). بررسی خیار شرط در معاملات از منظر فقه و حقوق، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
بهوتی، منصور بن یونس (1418). کشاف القناع، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج4.
تسولی، علی بن عبد السلام (1998). البهجة فی شرح التحفة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جبعی العاملی (شهید ثانی)، زین‌‌الدین (1378). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: دلیل ما، ج2.
جرجانی، ابو بکر عبد القاهر بن عبد الرحمن (1419). التعریفات، بیروت: دار الکتاب العربی.
جزیری، عبد الرحمن (1419). الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت: دار الثقلین.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1393). فلسفه حقوق مدنی، تهران: گنج دانش.
جوهری، اسماعیل بن حماد (بی‌تا). الصحاح، مصر: دار الکتب العربیة.
حر عاملی، محمد بن‌ حسن (1412). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، الطبعة الثانیة.
حصنی، تقی الدین ابوبکر بن محمد (1994). کفایة الأخیار فی حل غایة الإختصار، دمشق: دار الخیر.
حلی، جمال الدین حسن بن یوسف (1414). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، تهران: مکتبة نینوی.
حلی، محمد بن حسن (1361). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، تهران: مکتب نینوا.
خرشی، محمد بن‌ عبد الله (بی‌تا). الخرشی علی مختصر سیدی خلیل، بیروت: دار الفکر.
خوانساری نجفی، موسی بن محمد (1405). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، نجف: مطبعة مرتضویة.
خویی، ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: مطبعة مهر، مدینة العلم، چاپ بیست‌وهشتم.
دردیر، احمد بن محمد (بی‌تا). منح القدیر، بیروت: دار الرسالة.
دسوقی، محمد بن احمد بن عرفه (بی‌تا). الشرح الکبیر و علیه حاشیة الدسوقی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
رازی، محمد بن ابی بکر (1415). مختار الصحاح، تحقیق: احد شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
زحیلی، وهبة (1989). الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
زیدان، عبد الکریم (1417). المفصل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
سرخسی، محمد بن احمد بن ابی سهل شمس الائمة (1404). المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
سیوطی، عبد الرحمن (1424). الأشباه والنظائر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شاطبی، ابو اسحاق (بی‌تا). الموافقات، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
شافعی، محمد بن ادریس (1393). الام، بیروت: دار المعرفة.
شایگان، سید علی (1362). حقوق مدنی ایران، تهران: شرکت سهامی چاپ، چاپ دوم، ج1.
شربینی، شمس الدین محمد احمد بن احمد (1995). مغنی المحتاج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شرتونی، سعید (1403). أقرب الموارد فی فصح العربیة والشوارد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
شهیدی، مهدی (1394). حقوق مدنی، تهران، مرکز نشر حقوق‌دانان، چاپ اول.
شیخ‌الاسلامی، اسعد (1370). احوال شخصیه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
شیرازی، ابو الأسحاق (بی‌تا). المهذب، بیروت: دار الفکر.
صابونی، عبد الرحمن (1399). قانون الاحوال الشخصیة السوری فی الزوج والطلاق، دمشق: المطبعة الحدیدة.
صفایی، سید حسن؛ امامی، اسدالله (1391). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان.
طوسی، محمد بن حسن (1382). الخلاف، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
عبد الناصر، جمال (بی‌تا). موسوعة الفقه الاسلامی، مصر: مجلس الاعلی للشئون الاسلامیة.
عمرانی، یحیی بن أبی الخیر بن سالم (1421). البیان، جدة: دار المنهاج.
غمراوی، محمد الزهری (1379). السراج والوهاج: مشرح علی متن المنهاج شرف الدین نووی، سنندج: کردستان.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). العین، مدینة منورة: مؤسسة دار الهجرة، مطبعة صدر، الطبعة الثانیة.
قدیرپور، بهنام (1392). بررسی شرط عدم تمکین و عدم باروری در فقه و حقوق ایران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
قمی، ابوالقاسم (1380). جامع الشتات، تحقیق و تحشیه: عیسی ولایی، تهران: دانشگاه تهران، ج3.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1413). جامع الشتات، تهران: مؤسسه کیهان.
کاتوزیان، ناصر (1385). حقوق مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1393). حقوق خانواده، تهران: شرکت انتشارات با همکاری بهمن برنا، چاپ سوم، ج1 و 2.
کاسانی، علاء الدین (1989). بدائع الصنائع، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة.
کرکی، علی بن الحسین (1411). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
مالک بن انس، ابو عبد الله (بی‌تا). مدونة الکبری، بیروت: دار صادر.
مامقانی، عبد الله (1389). المنهاج المتقین فی الفقه الحق، نجف: دار الکتب العلمیة.
محقق داماد، سید مصطفی (1395). حقوق خانواده، تهران: نشر علوم اسلامی، چاپ پنجم.
مدنی، سید جلال‌الدین (1383). حقوق مدنی، تهران: پایدار.
مرغینانی، ابو الحسین علی بن ابی بکر (بی‌تا). الهدایة، بیروت: مکتبة الاسلامی.
معین، محمد (1381). فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
مغنیه، محمد جواد (1372). فقه تطبیقی، ترجمه: کاظم‌پور اردبیلی، تهران: بنیاد علوم اسلامی، چاپ دوم.
منظمة المؤتمر الاسلامی (بی‌تا). مجلة مجمع الفقه الاسلامی، جدة.
موسوی خمینی، روح‌الله (1390). تحریر الوسیلة، تهران: مکتبة الاعتماد، ج‌2.
نائینی، محمدحسین (1373). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران: المکتبة المحمدیة.
نجفی، محمدحسن (1412). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد (1417). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نووی، یحیی ‌بن ‌شرف (1405). روضة الطالبین و عمدة المفتین، بیروت: المکتب الإسلامی.
نیشابوری کیدری، محمد بن حسین (1416).  اصباح الشیعة مصباح الشریعة، قم: م‍ؤسسة امام صادق (ع)، الطبعة الاولی.