اراده الاهی و حدوث طبیعت: تحلیل و نقد دیدگاه ابن‌سینا و غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد مدعو دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله، بعد از توضیح مختصر چند اصطلاح کلیدی، یکی از دلایل ابن‌سینا بر قِدم عالم طبیعت و انتقادات غزالی بر وی بررسی و تحلیل شده، و بعضاً اظهارنظر ملاصدرا به موافقت با ابن‌سینا تذکر داده شده است. همچنین، مشکلات هر قول جداگانه مطرح، و حدود دفاع هر طرف از نظریه خودش بیان و داوری شده است. در استدلال ابن‌سینا از دو قاعده، یکی مربوط به امور عامه فلسفی و دیگری متعلق به قلمرو الاهیات فلسفی، استفاده شده، و در تحلیل و تقریر دلایل هر طرف این نتیجه به قطعیت رسیده که مشکل اصلی مسئله اراده واحب‌تعالی، و کلید حل مشکل درک ماهیت اراده واجب‌الوجود است. بدین‌منظور نظریات ابن‌سینا و غزالی در این باره تقریر شده و کوشیده‌ایم نظر صحیح و پذیرفتنی را در مسئله اراده واجب و قدم یا حدوث طبیعت مادی مکشوف کنیم، اما این کوشش ناکام مانده است. در نهایت نیز نظری از فلاسفه متقدم، از ابن‌سینا تا سبزواری مبنی بر اتحاد علم و اراده و نفس فعل در واجب‌الوجود مطرح شد. نتیجه نهایی، فقدان کفایت تمام نظریات درباره مسئله اراده واجب و ترجیح موقت نظریه فلاسفه درباره قدم عالم، با این حدود از دلیل، است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Divine Will and the Occurrence of Nature: Analysis and Criticism of Avicenna's and Ghazali's Views

نویسندگان [English]

  • Maryam Khoshnewisan 1
  • Seyyed Sadr al-Din Taheri 2
  • Babak Abbasi 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran,
2 Visiting Professor, Faculty of Low, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In this article, after a brief explanation of some key terms, one of Avicenna's reasons for the oldness of the natural world and Ghazali's criticisms of him are examined and analyzed, and in some cases, Mulla Sadra's comments in agreement with Avicenna are mentioned. Furthermore, the problems of each point of view are stated separately and the limits of each view's defense of its own theory are pointed out and judged. In Avicenna's argument, two rules are used, one related to philosophical public affairs and the other belonging to the realm of philosophical theology. In the analysis and explanation of the arguments of each side, the conclusion has been reached that the main problem is the issue of the supreme will, and the key to solving the problem is understanding the nature of the will of the Necessary Being. For this purpose, we presented Avicenna's and Ghazali's views on this matter and tried to reveal the correct and acceptable opinion on the will of the Necessary Being, and the oldness or creation of the natural world, although the effort failed. Finally, an opinion of the early philosophers, from Avicenna to Sabzewari, regarding the unity of knowledge, will, and action in the Necessary Being is proposed. The final result, with these limits of reason, is the incompleteness of all theories about the will of the Necessary Being and the temporary preference of the philosophers' theory about the oldness of the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nature
  • Inherent Occurrence
  • Temporal Occurrence
  • Oldness
  • Will of the Necessary Being
قرآن کریم.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1355). قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، ج1.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). حجة الحق، الهیات شفا، تصحیح و مقدمه: ابراهیم مدکور، تهران: ناصر خسرو.
جعفری، محمدتقی (1384). تفسیر و تحلیل و نقد مثنوی جلال‌الدین محمد مولوی بلخی، تهران: نشر اندیشه اسلامی، ج8.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و مقدمه: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: افست مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1380). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، تصحیح: مقصود محمدی، با اشراف: سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1381). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة، مقدمه و تصحیح: احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ج6.
طاهری، سید صدرالدین (1376). علیت از دیدگاه اشاعره و هیوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
غزالی، محمد (1982). تهافت الفلاسفة، مقدمه و تصحیح: ماجد فخری، بیروت: مطبعة کاتولوکی، الطبعة الثانیة.
کتاب‌خانه احادیث شیعه، www.hadithlib.com