ظرفیت‌های عملی تقریب بین شیعیان و صوفیه اهل سنت پاکستان، به‌ویژه بریلویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار ادیان و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استاد گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

4 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

افراط‌گرایی و خشونت از جمله آسیب‌های جدی است که باعث گسست میان کشورهای اسلامی می‌شود و افزون بر دشوارکردنِ هم‌زیستی، سرمایه‌های اقتصادی و فرهنگی را نیز به نابودی می‌کشاند. در این بین، پاکستان به عنوان دومین کشور پُرجمعیت اسلامی که سابقه تعامل پنج‌هزارساله تمدنی با ایران دارد، مدت‌ها است گرفتار تفرقه مذهبی است و این بر روابط سازنده آن با همسایه غربی‌اش، ایران، هم تأثیر منفی گذاشته است. با توجه به گرایش‌ها و ویژگی‌های تشیع ایرانی و تسنن صوفیانه پاکستان، به نظر می‌رسد یکی از راه‌های تقریب و وحدت، همانا توجه بیشتر به باورها و سنن مشابه و مشترک در منطقه، خصوصاً محوریت اهل بیت (ع)، است که هم در تشیع و هم در تصوف این مناطق وجود دارد. تأکید سلاسل صوفیه بر اتصال خرقه خویش به اشخاصی از اهل بیت (ع)، توسل به ایشان، زیارت قبور سادات و اولیا، و ... نشان از ظرفیت تقریب فراوان محبت اهل بیت (ع) در بین تمامی فِرَق دارد. بریلویه جماعت اصلی صوفیه پاکستان است که ظرفیت‌های خاصی برای ارتباط با تشیع دارند. در این مقاله راهبردهای بهره‌گیری از ظرفیت محبت به اهل بیت (ع)، گرایش‌های صوفیانه آنان، رویکرد ضدتکفیری و وهابیت‌ستیز و ظرفیت دیپلماسی علمی‌‌ حوزوی و دینی بریلوی‌ها به همراه راهکارهای عملی تحقق آن، که حاصل تعاملات و مشاهدات نزدیک میدانی با جامعه هدف بوده، بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Practical Potentials of Rapprochement between Shia and Sunni Sufis of Pakistan, Especially Brillouin

نویسندگان [English]

  • mohammad behzad 1
  • alireza ebrahim 2
  • mahdi farmanian 3
  • taghi sadeghi 4
1 PhD Student in Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Religions and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Professor, Department of Theological Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
4 PhD Student in Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Extremism and violence are among the serious harms that cause rifts between Islamic countries, and in addition to making coexistence difficult, they also destroy economic and cultural resources. In the meantime, Pakistan, the second most populous Islamic country with a history of five thousand years of civilizational interaction with Iran, has been plagued by religious division for a long time, an issue that has negatively affected its productive relations with its western neighbor, Iran. Considering the tendencies and characteristics of Iranian Shiism and Sufi Sunniism in Pakistan, it seems that one of the ways of approximation and unity is to pay more attention to similar and common beliefs and traditions in the region, especially the centrality of Ahl al-Bayt (AS), the issue that can be seen among both Shiites and Sufis of these regions. The emphasis of the Sufi dynasties on relating their cloak to people from Ahl al-Bayt (AS), resorting to them, visiting the graves of Sadat and divine saints, etc., shows the great capacity of love of Ahl al-Bayt to bring together all sects. Brillouin is the main Sufi community of Pakistan, which has special capacities to connect with Shiism. This article examines the strategies of utilizing the capacity of love for Ahl al-Bayt (AS); their Sufi tendencies; the anti- Excommunication and anti-Wahhabi approach; and the diplomatic, scientific, scholastic, and religious capacity of Brillouins along with the practical solutions for its realization, which is the result of close field interactions and observations with the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahl al-Bayt (AS)
  • Approximation
  • Sufism
  • Shiism
  • Brillouin
  • Pakistan

مراجع

قرآن کریم.
ابوالحسنی (منذر)، علی (1377). مهاتما گاندی: همدلی با اسلام، همراهی با مسلمین، قم: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اکبر، ثاقب (10/11/ 1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: محمد بهزاد، مشهد.
اکبر، ثاقب (2012). پاکستان کی دینی مسالک، اسلام‌آباد: البصیرة.
امینی‌نژاد، علی (1386). حکمت عرفانی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
بت، محمد اعجاز (24/10/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: محمد بهزاد، مشهد.
بریلوی، احمدرضاخان (بی‌تا). اهلاک الوهابین علی توهین قبور المسلمین، لاهور: اعلی‌حضرت نیت ورک.
بقایی یمین، محمد (1394). «بررسی و نقد حدیث فرقه ناجیه»، در: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش40، ص57-66.
بکری، سید محمد معصوم (1382). تاریخ سند المعروف به تاریخ معصومی، تصحیح: عمر بن محمد داوود پوته، تهران: اساطیر.
بهزاد، محمد؛ و دیگران (1396 الف). چکیده مقالات همایش بین‌المللی نقش عرفان در برقراری صلح و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، لاهور: گروه زبان و ادبیات پارسی، دانشگاه آل سی بانوان لاهور.
بهزاد، محمد؛ و دیگران (1396 ب). چکیده مقالات برگزیده گفت‌وگوهای فرهنگی آسیایی (ایران و شبه‌قاره)، مشهد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد.
بهزاد، محمد؛ و دیگران (1396 ج). مجموعه مقالات برگزیده گنگره جهانی محبان اهل بیت (ع) و مسئله تکفیر، تهران: مقاومت.
تجریشی، محمدمهدی؛ و دیگران (1394). اطلس رهبران، قم: معارف.
جعفری، محمدعیسی (1392). بررسی سندی و محتوایی روایات ناظر بر نقد صوفیه با تأکید بر منابع شیعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد تصوف و عرفان اسلامی، استاد راهنما: سید یدالله یزدان‌پناه، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
چشتی، علی‌اصغر (10/12/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، لاهور.
چغتایی مجذوبی، محمد طارق محمود (2013). علمائی اهل حدیث کاذوق تصوف، لاهور: مرکز روحانیت و امن.
خسروی، عباس (1394). اشتراکات و افتراقات بریلویه با شیعه در اعتقادات، رساله سطح سه حوزه علمیه، استاد راهنما: مهدی فرمانیان، قم.
خمینی، سید حسن (1389). دائرةالمعارف فرق اسلامی، تهران: اطلاعات.
راجپوت، الله‌بخش (1343). «سرور عارفان خواجه معین‌الدین چشتی»، در: هلال، ش47، ص19-25.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1384). مفردات الفاظ القرآن، قم: ذوی‌القربی.
رضا، سهیل احمد (20/12/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، اسلام‌آباد.
رضوی، سید عباس اطهر (1376). تشیع در هند، ترجمه: واحد ترجمه مرکز تحقیقات اسلامی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
سعید، احمد (10/12/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، لاهور.
سلطان احمد علی (15/12/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، مولتان.
سلطان الطاف علی (15/3/1397). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، لاهور.
الشیبی، مصطفی کامل (1396). تشیع و تصوف، تهران: نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
صدوقی سها، منوچهر (1383). فوائد، تهران: آفرینش.
طاهر القادری، محمد (15/3/1392). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، لاهور.
طاهر القادری، محمد (2005). السیف الجلی علی منکر ولایت علی (ع)، ترجمه: ممتاز الحسن باروی و شبیر احمد جامی، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2007 الف). شهادت امام حسین (ع): فلسفه و تعلیمات، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2007 ب). شهادت امام حسین (ع): حقایق و واقعات، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2007 ج). حب علی کرم الله وجهه الکریم، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2007 د). ذبح عظیم، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2009 الف). اعلان غدیر، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2009 ب). کتاب الشفاعة، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2010). القول المعتبر فی الامام المنتظر، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 الف). مسئله استغاثه، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 ب). زیارت قبور، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 ج). جلاء الصدور فی زیارة القبور، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 ح). کنز المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 د). الشرف العلی فی التبرک بالنبی (ص)، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 ز). غایة الاجابة فی مناقب القرابة، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 و). حسن المآب فی ذکر ابی تراب کرم الله وجهه الکریم، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2011 ه). مولد النبی عند الائمة والمحدثین، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 الف). کتاب التوحید، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 ب). کتاب التوسل، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 ج). الشرف العلی فی التبرک بالنبی، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 د). میلاد النبی (ص)، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 ز). المنهل الصفی فی زیارة قبر النبی، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 و). الدرة البیضاء فی مناقب فاطمة الزهراء، لاهور: منهاج القرآن.
طاهر القادری، محمد (2012 ه). مرج البحرین فی مناقب الحسنین، لاهور: منهاج القرآن.
طباطبایی، سید محمد حسین (1370). رسالت تشیع در دنیای امروز، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عارفی، محمداکرم (1385). شیعیان پاکستان، قم: شیعه‌شناسی.
عباسی، حسین (1395). بررسی اتصال سلاسل صوفیه با ائمه اطهار، رساله کارشناسی ارشد، استاد راهنما: منوچهر صدوقی سها، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
فرمانیان، مهدی؛ و دیگران (1396). جریان‌شناسی فکری ایران، قم: زمزم هدایت.
فلاح‌زاده، محمدهادی (1385). آشنایی با کشورهای اسلامی (پاکستان)، تهران: مؤسسه ابرار معاصر.
فیاض، عباس (22/1/1397). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: محمد بهزاد، مشهد.
قریشی، ذوالفقار علی (23/10/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: محمد بهزاد، مشهد.
قلندر، جمیل (1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: تقی صادقی، لاهور.
الکوفی، علی بن حامد بن ابی بکر (1384). فتح‌نامه سند المعروف به چچ‌نامه، تصحیح: محمد داوود پوته، تهران: اساطیر.
محمدی ری‌شهری، محمد (1370). اهل بیت در قرآن و حدیث، ترجمه: حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، قم: دارالحدیث.
محمدی ری‌شهری، محمد (1427). میزان الحکمة، قم: دارالحدیث، ویرایش دوم.
مطهری، مرتضی (1362). آشنایی با علوم اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1361). حدیقة الشیعة، تهران: گلی.
منشی، پروین (23/10/1396). مصاحبه، مصاحبه‌کننده: محمد بهزاد، مشهد.
موحدیان عطار، علی (1388). مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
هالیستر، جان نورمن (1373). تشیع در هند، ترجمه: آذرمیدخت مشایخ فریدنی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هندوشاه استرآبادی، محمدقاسم (1387). تاریخ فرشته، تصحیح: محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار