تحلیل ادله واجب‌نبودن خمس در ارتفاع قیمت سوقیه ناشی از سقوط ارزش پول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، قم، ایران

3 دانش‌آموخته سطح سه، جامعة الزهرا، قم، ایران

چکیده

کاهش ارزش پول و پیامدهای آن از موضوعات مبتلابه جامعه است. فقها در عصر حاضر که پول اعتباری، فاقد ارزش ذاتی است، درباره محاسبه آن در خمس دیدگاه‌های متفاوتی دارند. پرسش این خواهد بود که: با ایجاد تورم و کاهش ارزش پولی که منجر به افزایش قیمت، بدون افزایش قدرت خرید می‌شود، تکلیف خمس افزوده قیمت کالا چیست؟ این پژوهش به شیوه توصیفی‌تحلیلی و با بررسی آثار فقهای امامیه، ادله واجب‌نبودن خمس در ارتفاع قیمت سوقیه ناشی از تورم را احصاء کرده که عبارت‌اند از: جلوگیری از زیان خمس‌دهنده، لزوم حفظ ارزش پول در مهریه و امثال آن، حفظ سیادت اقتصادی مؤمنان، جلوگیری از فرار خمسی، صدق ادای دین، قدرت خرید به عنوان حقیقت اسکناس، مثلی‌بودن پول‌های اعتباری، لزوم قاعده عدل، تأکید عرف بر مدعا، ادله نقلی و اصل استصحاب. برخی معتقدند ادله نقلی نمی‌تواند مدعا را ثابت کند، ولی عده‌ای با استناد به نظر شیخ طوسی، با روایاتی، لزوم جبران کاهش ارزش پول را اثبات می‌کنند. همچنین، اصل عملیه استصحاب عدم وجوب و وجوب، هر دو در محل بحث ثابت است. لذا دلیل محکمی نیست، ولی اصل برائت را می‌توان دلیل بر مدعا دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Reasons for Non-obligation of Khums in Case of Market Price Growth due to Devaluation

نویسندگان [English]

  • Ali Baghcheghi 1
  • mahdi shoshtari 2
  • ensieh golpaygany 3
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Law, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Shahid Mahalati Higher Education Complex, Qom, Iran
3 Third Level Graduate, Al-Zahra University, Qom, Iran
چکیده [English]

 Depreciation of currency and its consequences is one of the issues affecting society. The jurists in today's era, in which credit money has no inherent value, hold different views about its calculation in khums. The question is: Considering the inflation and depreciation of money that leads to price growth and lack of purchasing power, how is khums calculated for the rise in the price of goods? This research, using the descriptive-analytical method and examining the works of Imami jurists, has collected the reasons for non-obligation of khums in case of market price growth due to inflation as follows: preventing the loss of khums payer, maintaining the value of money in dowry and the like, preserving the economic authority of believers, stopping the escape of khums, the truthfulness of paying the debt, purchasing power as the backing of banknotes, the non-objectivity of credit money, the necessity of justice rule, the emphasis of custom on the claim, narrative evidence and principle of istishab. Some people believe that narrative evidence cannot prove the claim. Still, some people, citing Sheikh Tusi's opinion, prove the necessity of compensating for the depreciation of money based on narrations. Moreover, the principle of istishab regarding both non-obligation and obligation is fixed in the discussion. Therefore, it is not substantial proof, but the principle of innocence can prove the claim.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khums
  • Inflation
  • Depreciation of Currency
  • Market Price Growth
  • Purchasing Power
قرآن کریم (1395). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، مشهد: آستان قدس رضوی.
آصفی، محمدمهدی و دیگران (مصاحبه‌شونده) (1375). «احکام فقهی پول»، در: فقه اهل بیت، ش7، ص9-42.
بهجت، محمدتقی (1428). استفتائات، قم: دفتر آیت‌الله بهجت.
تبریزی، جواد بن علی(بی‌تا). استفتاءات جدید، قم: بی‌نا.
حائری، کاظم (بی‌تا). «بررسی فقهی اوراق نقدی»، در: فقه اهل بیت ‌(ع)، ش19-20، ص25-77.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
حلّی، حسن بن یوسف (1412). منتهی المطلب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حلّی، حسن بن یوسف (بی‌تا). تحریر الأحکام، مشهد: مؤسسة آل البیت (ع).
خراسانی، محمدکاظم (1389). کفایة الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). مصباح الفقاهة، بی‌جا: بی‌نا.
سبحانی، جعفر (1378). «استفتائات پیرامون کاهش ارزش پول»، در: دادرسی، س3، ش17، ص12-19.
سعیدی، سید محسن (1385). «نظریه جبران کاهش ارزش پول»، در: فقه اهل بیت (ع)، ش45، ص179-204.
صدر، محمد باقر (بی‌تا). لاضرر و لاضرار، قم: دار فراقد.
طباطبایی یزدی، محمد کاظم (1415). سؤال و جواب (للسید یزدی)، تهران: مرکز نشر العلوم الاسلامی.
طوسی، محمد بن حسن (1390). الاستبصار، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1400). النهایة، بیروت: دار الکتاب العربی.
عابدینی، احمد (1374). «ربا و تورم»، در: مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی، ج11، مسائل مستحدثه.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة قم: کتابفروشی داوری.
فاضل لنکرانی، محمد (بی‌تا). جامع المسائل، قم: امیر قلم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1393). فروع کافی، ترجمه: محمدحسن رحیمیان، قم: قدس.
 
گلپایگانی، انسیه (1395). خمس ارتفاع قیمت سوقیه، پایان‌نامه سطح سه جامعة ‌الزهرا، استاد راهنما: غلام‌حسن حیدری مجد، قم: حوزه علمیه خواهران.
مکارم شیرازی، ناصر (1411). القواعد الفقیهة، قم: مدرسة الامام امیر المؤمنین (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1416). أنوار الفقاهة: کتاب الخمس والأنفال، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1427). استفتائات جدید، قم: مدرسة الامام امیر المؤمنین (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (بی‌تا). ربا و بانکداری اسلامی، قم: بی‌نا.
موسوی خلخالی، محمد مهدی (1427). فقه الشیعة، کتاب الخمس والانفال، قم: دار البشیر.
موسوی خمینی، روح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
موسوی خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). المستند فی شرح العروة الوثقی، بی‌جا: بی‌نا.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1415). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1378). «احکام فقهی کاهش ارزش پول»، در: دادرسی، س3، ش15، ص5-10.
هاشمی شاهرودی، محمود (1417). مقالات فقهیة، بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
هاشمی شاهرودی، محمود (1423). قراءات فقهیة معاصرة، قم: مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامیة وفق مذهب اهل البیت (ع).
همدانی، آقا رضا بن محمد هادی (1416). مصباح الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
یوسفی، احمد علی (1381). «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول» (1 و 2)، در: فقه اهل بیت (ع)، ش30-31، ص144-194 و ص59-137.