خاتم‌الاولیا: بررسی تأثیر ابن‌عربی بر ابن‌ابی‌الجمهور در کتاب مجلی مرآة المنجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استاد تمام گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

کتاب مجلی مرآة المنجی فی الکلام والحکمتین والتصوف کتابی کلامی است که در آن به‌وضوح تأثیر ابن‌عربی و تعالیمش دیده می‌شود و به نوعی تلفیق مباحث کلام و فلسفه با رنگ و بوی عرفان و قواعد سیر و سلوک متصوفه است. این کتاب با ملاک قراردادن معارف و کلام تشیع از یک سو، و تأثیرپذیری از تعالیم عرفا، خصوصاً ابن‌عربی، از سوی دیگر، سعی در تبیین کلام شیعی، خصوصاً بحث ولایت، دارد. مباحث این کتاب متأثر از عرفای مسلمان، به‌ویژه عقیده ابن‌عربی و شارحانش، خصوصاً سید حیدر آملی، است، به نحوی که می‌توان او را ادامه‌دهنده تفکر تقارب حکمت شیعی و عرفان ابن‌عربی دانست. گرچه در مباحث انسان کامل و بحث قطب و ولایت به‌شدت متأثر از ابن‌عربی است، اما برداشت ابن‌ابی‌الجمهور از عبارات ابن‌عربی در باب خاتم‌الاولیا شبیه برداشت سید حیدر آملی از عبارات ابن‌عربی است که خاتم ولایت مطلقه را حضرت علی (ع) و خاتم ولایت مقیده را حجة بن الحسن (ع) می‌داند. در این مقاله با محور قراردادن کتاب مجلی مرآة المنجی به دنبال تبیین تأثیر ابن‌عربی در مباحث این کتاب، خصوصاً بحث ولایت و خاتم‌الاولیا، هستیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Seal of the Saints: Examining the Influence of Ibn Arabi on Ibn Abi al-Jomhur in the Book "Mojli Merat al-Monji"

نویسندگان [English]

  • majid gohari rafaat 1
  • Saeed Rahimian 2
1 PhD Student in Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Full Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The book Mojli Merat al-Monji fi al-Kalam, al-Hekmatayn, and al-Tasawwof is a theological book in which the influence of Ibn Arabi and his teachings can be clearly seen. In a way, this book is a combination of theology and philosophy with the flavor of mysticism and the rules of Sufism. This book tries to explain Shiite theology, especially the subject of Wilayat (Guardianship), based on Shiite teachings and theology on the one hand, and being influenced by the teachings of mystics, especially Ibn Arabi, on the other hand. The topics of this book are so influenced by Muslim mystics, especially the opinion of Ibn Arabi and his commentators, particularly Sayyed Heydar Amoli, that it can be considered a continuation of the convergence of Shiite wisdom and Ibn Arabi's mysticism. Although it is heavily influenced by Ibn Arabi regarding the subjects of the perfect human being and Wilayat, Ibn Abi al-Jomhur's interpretation of Ibn Arabi's statements on Khatam al-Awliya (Seal of the Saints) is similar to Sayyed Heydar Amoli's interpretation of Ibn Arabi's statements, which says that the seal of absolute guardianship is Imam Ali (AS) and the seal of limited guardianship is Imam Mahdi (AS). This article, based on the book Mojli Merat al-Monji, seeks to explain the influence of Ibn Arabi on the content of this book, especially the topics of Wilayat and Khatam al-Awliya.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Arabi
  • Mojli Merat al-Monji
  • Ibn Abi al-Jomhur
  • Seal of Saints
قرآن.
آملی، سید حیدر (1367). المقدمات من کتاب نص النصوص، مقدمه: هانری کربن و عثمان یحیی، تهران: توس، چاپ دوم.
آملی، سید حیدر (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار، مقدمه: هانری کربن، تهران: علمی و فرهنگی، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، چاپ اول.
ابن ابی الجمهور، محمد بن زین العابدین (1434). مجلی مرآة المنجی فی الکلام والحکمتین والتصوف، محقق: رضا یحیی پورفامد، بیروت: جمعیة ابن ابی الجمهور الاحسائی لاحیاء التراث، الطبعة الاولی.
ابن بابویه، محمد بن علی (صدوق) (1362). الخصال، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
ابن عربی، محیی الدین محمد (1370). فصوص الحکم، تصحیح: ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهراء، چاپ دوم.
ابن عربی، محیی الدین محمد (بی‌تا الف). الدر المکنون والجوهر المصون فی علم الحروف، نسخه خطی موجود در: دائرة‌المعارف علوم عقلی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ابن عربی، محیی الدین محمد (بی‌تا ب). الفتوحات المکیة، بیروت: دار صادر.
احمدی میانجی، علی (1419). مکاتیب الرسول (ص)، قم: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
انصاری، خواجه عبدالله (1408). منازل السائرین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
حسن‌زاده آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته، تهران: رجاء، چاپ پنجم.
حلاج، حسین بن منصور (2002). دیوان الحلاج، محقق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
سهروردی، یحیی بن حبش (1375). رسائل شیخ اشراق، مقدمه و تصحیح: هانری کربن و سید حسین نصر و نجف‌قلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم.
طهرانی، قاسم (1424). القول المتین فی تشیع الشیخ الأکبر، بیروت: دار المحجة البیضاء، الطبعة الاولی.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1386). تذکرة الأولیاء، محقق: محمد استعلامی، تهران: زوار، چاپ شانزدهم.
فتاحی اردکانی، احسان (1390). «مقایسه ختم ولایت از نگاه قیصری و حکیم قمشه‌ای»، در: معارف عقلی، ش20، ص77-98.
 
قمشه‌ای، آقا محمدرضا (1378). مجموعه آثار آقا محمدرضا قمشه‌ای حکیم صهبا، مقدمه و تصحیح: خلیل بهرامی قصرچمی و حامد ناجی اصفهانی، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول.
قیصری، داود بن محمد (1375). شرح فصوص الحکم، مقدمه و تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اول.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
هجویری، ابوالحسن علی (1375). کشف المحجوب، مصحح: و. ژوکوفسکی و والنتین آلکسی یریچ، تهران: طهوری، چهارم.
همدانی، عین‌القضات (1377). نامه‌های عین القضات، محقق: عفیف عسیران و علی‌نقی منزوی، تهران: اساطیر، چاپ اول.