بررسی مقایسه‌ای مبانی، منابع و گرایش تفسیری محمدحسین طباطبایی و محمدامین شنقیطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم و معارف قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری الاهیات، گرایش قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

3 کارشناس ارشد تفسیر، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

چکیده

طباطبایی و شنقیطی از مفسران معاصرند که تفسیر قرآن به قرآن نوشته‌اند. این پژوهش، به دنبال پاسخ به این پرسش است که: با توجه به روش یکسان تفسیری این دو مفسر، چه تفاوت‌ها و اشتراکاتی در مبانی، منابع و گرایش تفسیری ‌طباطبایی و شنقیطی وجود دارد؟ روش گردآوری اطلاعات در این نگارش، کتاب‌خانه‌ای و روش تحقیق، توصیفی‌مقایسه‌ای است. به نظر می‌رسد در حوزه مبانی، هر دو مفسر، به اعجاز، و مصونیت قرآن از تحریف معتقدند. طباطبایی در بحث جامعیت قرآن، معتقد است فقط آنچه برای هدایت بشر نیاز است، در قرآن وجود دارد اما شنقیطی معتقد است تمامی علوم، از جمله طب و هندسه و غیره، در قرآن وجود دارد. شنقیطی، برخلاف طباطبایی، نسخ آیه با روایت و نسخ تلاوت را قبول دارد. طباطبایی از روایات تفسیری به عنوان مؤید، و شنقیطی به عنوان منبع مستقل استفاده می‌کند. از منابع مشترک هر دو مفسر، سنت، لغت و تاریخ است؛ اما نحوه استفاده آن ‌دو از این منابع یکسان نیست. گرایش مشترک دو مفسر گرایش‌های ادبی و کلامی است؛ اما طباطبایی گرایش اجتماعی و فلسفی، و شنقیطی گرایش فقهی دارد. در نهایت، می‌توان گفت این دو مفسر علی‌رغم روش تفسیری یکسانِ قرآن به قرآن، تفاوت‌های متعددی در مبانی و منابع و گرایش، و نیز نتایج تفسیری دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Foundations, Sources, and Interpretive Tendencies of Mohammad Hosayn Tabatabai and Mohammad Amin Shenghiti

نویسندگان [English]

  • zohreh akhavanmoghaddam 1
  • seyed majid nabavi 2
  • razieh saadati 3
1 Associate Professor, Quranic Sciences and Teachings, University of Quranic Sciences and Teachings, Tehran, Iran
2 Learned in Theology (Quran and Hadith), Arak University, Arak, Iran
3 Master's Graduate in Exegesis, University of Quranic Sciences and Teachings, Tehran, Iran
چکیده [English]

Tabatabai and Shenghiti are contemporary commentators who have written the interpretation of the Quran through the Quran. This research seeks to answer this question: Considering the similar interpretive method of these two commentators, what differences and commonalities are there in the foundations, sources, and interpretive tendencies of Tabatabai and Shenghiti? The data in this writing is collected from library sources and the research method is descriptive-comparative. It seems that regarding the basics, both commentators believe that the Quran is a miracle and immune from distortion. Regarding the comprehensiveness of the Quran, Tabatabai believes that only what is needed for the guidance of mankind is in the Quran, but Shenghiti believes that all sciences, including medicine, geometry, etc. are in the Quran. Unlike Tabatabai, Shenghiti accepts the abrogation of the verse with narration and the abrogation of recitation. Tabatabai uses interpretive narrations as evidence and Shenghiti as an independent source. Common sources of both commentators are tradition, literature, and history, but the way they use these sources is not the same. The common tendency of both commentators is literary and theological, but Tabatabai has a social and philosophical orientation, and Shenghiti has a jurisprudential orientation. Finally, it can be said that these two commentators, despite the same method of interpreting the Quran through the Quran, have many differences in the foundations, sources, tendencies, and interpretation results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran-by-Quran Method
  • Mohammad Hoseyn Tabatabai
  • Shenghiti
  • Abrogation
  • Ijtihadi Interpretation
قرآن کریم.
آل شلش، عدنان محمد (1425). العلامة الشنقیطی، مفسرا، اردن: دار النفائس، چاپ اول.
ابن زرق بن طرهونی، محمد (1426). التفسیر والمفسرون فی غرب افریقا، ریاض: دار ابن الجوزی، الطبعة الاولی.
اوسی، علی (1376). روش علامه در تفسیر المیزان، ترجمه: حسین میرجلیلی، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
ایازی، محمدعلی (1386). المفسران: حیاتهم و منهجهم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
بابایی، علی‌اکبر (1387). روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم.
بابایی، علی‌اکبر (1391). مکاتب تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سمت، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1386). شمس الوحی تبریزی، قم: اسراء، چاپ دوم.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
رمضانی، حسن (1392). عرفان علامه سید محمدحسین طباطبایی، قم: سبط‌النبی، چاپ اول.
شاکر، محمدکاظم (1387). علوم قرآنی، قم: دانشگاه قم، چاپ اول.
شریف رضی، محمد بن حسین (1379). نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور.
شفیعیان، روح‌الله (1392). روش تفسیر قرآن ‌به‌ قرآن از دیدگاه علامه ‌طباطبایی، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، چاپ اول.
شنقیطی، محمد امین (1421). أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
شنقیطی، محمد امین (بی‌تا). مذکرة فی اصول الفقه، بی‌جا: مکتبة العلوم والحکم.
طباطبایی، محمدحسین (1391). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ
دوم.
علوی مهر، حسین (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ
اول.
مجذوب، محمد (1992). علماء مفکرون عرفتهم، ریاض: دار الشواف، الطبعة الرابعة.
معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی معین، تهران: فرهنگ‌نما، چاپ اول.
مهدوی راد، محمدعلی (1381). «جایگاه المیزان در میان تفاسیر»، در: بینات، ش34، ص98-106.
مؤدب، رضا (1386). مبانی تفسیر، قم: دانشگاه قم، چاپ اول.
مؤدب، رضا (1390). روش‌های تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم، چاپ اول.