حدوث یا قِدم نفس: بررسی و تحلیل مقایسه‌ای دیدگاه سهروردی و ابن‌کمّونه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

حدوث یا قِدم نفس از جمله مسائل مهم دانش نفس‌شناسی است که از دیرباز محل توجه فلاسفه بوده است. سهروردی بر پایه اصول و مبانی فکری خویش، نفس را حادث می‌داند؛ او معتقد است نفس هم‌زمان با حدوث بدن مادی در قالب مجرد حادث می‌شود. اما شارحان اندیشه وی از جمله ابن‌کمّونه، عقیده او را نپذیرفته و گاه دلایل وی را ناکافی و ناتمام دانسته‌اند.‌ ابن‌کمّونه ضمن ضعیف‌شمردن اقوال دیگران بر حدوث نفس، برهانی را ابداع کرده و در مقام اثبات قِدم و ازلیّت نفس، بَرآمده است. این مقاله با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و مقایسه آرای هر دو فیلسوف در نظر دارد زاویه‌ای از زوایای این بحث را روشن کند و اختلاف ساختاری و مَشی این دو فیلسوف را به تصویر کشد. همچُنین، از سوی دیگر در صدد است با نگاهی اشراقی از مبانی فلسفی سهروردی، آرای او را تفسیر کرده و نشان دهد که نفوس انسانی پیش از دنیا در ناحیه علت و رب‌النوع خویش به نحو کلی و جمعی وجود داشتند و سپس در این عالم به نحو جزئی و شخصی حادث شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study and Analysis of Suhrawardi and Ibn Kammonah's Views on the Createdness and Eternity of the Soul

نویسندگان [English]

  • Mohammad (Jalal Al-Din) Maleki 1
  • fatemeh akbarzadeh najjar 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The createdness and eternity of the soul is one of the important issues of soulology, which has been the focus of philosophers for a long time. Based on his intellectual principles and foundations, Suhrawardi considers the soul to be created. He believes that the soul occurs separately from matter at the same time as the material body. But the commentators of his thought, including Ibn Kammonah, did not accept his opinion and sometimes considered his reasons insufficient and incomplete. While considering others' statements about the createdness of the soul to be weak, Ibn Kammonah suggested an argument and sought to prove the eternity of the soul. Using the descriptive-analytical method and comparing the opinions of both philosophers, this article aims to clarify one of the angles of this debate and depicts the structural and practical differences between these two philosophers. Moreover, considering Suhrawardi's philosophical foundations, the present paper seeks to interpret his opinions and show that human souls existed before the world in the region of their cause and God in a general and collective way, and then they were created in this world in a partial and personal way.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suhrawardi
  • Ibn Kammonah
  • Self
  • Createdness and Eternity of Soul

مراجع

قرآن کریم.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1386). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: حکمت، چاپ هفتم.
ابن‌سینا (2007). رساله احوال النفس، پاریس: داربیبلیون.
ابن‌کمونه، سعد بن منصور (1385). رساله ازلیة النفس و بقائها، تصحیح: انسیه برخواه، تهران: کتاب‌خانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ابن‌کمونه، سعد بن منصور (1387 الف). الکاشف: الجدید فی الحکمة، تحقیق و تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
ابن‌کمونه، سعد بن منصور (1387 ب). شرح التلویحات اللوحیة والعرشیة، تحقیق: نجف‌قلی حبیبی، تهران: میراث مکتوب، چاپ اول، ج2 و 3.
ابو البرکات، هبة الله علی بن‌ ملکا (1373). الکتاب المعتبر فی الحکمة، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
ابوریان، محمدعلی (1372). مبانی فلسفه اشراق از دیدگاه سهروردی، ترجمه: محمدعلی شیخ، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ارسطو (1369). درباره نفس، ترجمه: علی‌مراد داوودی، تهران: حکمت.
افلاطون (1367). مجموعه آثار، ترجمه: محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
افلاطون (1374). جمهوری، ترجمه: فؤاد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372 الف). اعتقاد الحکماء از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: هنری کربن، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج2.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372 ب). الواح عمادی از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج3.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372 ج). پرتونامه از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج3.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372 د). هیاکل النور از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج3.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372 ه). یزدان‌شناخت از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج3.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380). الالواح العمادیة از مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه:  نجف‌قلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، ج4.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1393). الحکمة الاشراقیة، کتاب حکمة الاشراق، تحقیق و تصحیح: محمد ملکی (جلال‌الدین)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، ج2.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1394). الحکمة الاشراقیة، کتاب التَّلویحات اللوحیّة والعرشیّة، تحقیق و تصحیح: محمد ملکی (جلال‌الدین)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، ج3.
شیرازی، قطب‌الدین (1383). شرح حکمة الاشراق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث، الطبعة الثالثة، ج8 و 9.
قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم، تقدیم و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
محمد شریف، نظام الدین احمد بن الهروی (1363). انواریه: ترجمه و شرح بر حکمة الاشراق سهروردی، مقدمه: حسین ضیایی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380). شرح جلد هشتم اسفار، تحقیق: محمد سعیدی مهر، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج2.
ورنر، شارل (1347). حکمت یونان، ترجمه: بزرگ نادرزاد، تهران: کتاب‌فروشی زوار با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1389). حکمت اشراق، تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار