کشف و شهود: کلید عرفان روح‌الله موسوی خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه‌های امام‌ خمینی، دانشگاه آزاد اسلامی خمین، ایران

2 دانشیار گروه ادبیات، دانشگاه تربیت دبیر رجایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه ادیان و مذاهب اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمین، خمین، ایران

4 استادیار گروه عرفان و تصوف اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

کشف و شهود کلید ورود به دنیای معنوی و عرفانی موسوی خمینی است. بدون این شاخص خواننده و محقق در دریای عرفانی وی سرگردان می‌شود؛ چراکه لایه باطنی اندیشه‌های معنوی این عارف بزرگ شیعی مراتب کشف و شهود را تشکیل می‌دهد و هدف نهایی عرفان را لقاءالله و شهود حق ترسیم می‌کند. ابتدا اهمیت کشف و شهود در عرفان اسلامی نزد قدما بررسی می‌شود. سپس به سراغ مهم‌ترین سرفصل‌های عرفان موسوی خمینی در حوزه کشف و شهود می‌رویم و از معرفت‌شناسی شهودی تا مظهر اتم معرفت شهودی که انسان کامل باشد و نیز نگاه شهودی وی به قرآن کریم و معانی ایمان و تقوا را روشن خواهیم کرد. موسوی خمینی معرفت شهودی را کامل‌ترین نوع شناخت می‌داند و مهم‌ترین کلید ورود به عالی‌ترین مرتبه عرفانی معرفی می‌کند. معرفت‌شناسی وی بر اساس کشف و شهود استوار است. از این شاه‌راه‌های کلی می‌توان به دقایق عرفانی وی رسید و با نگاهی دیگر به مجموعه اندیشه‌های عرفانی‌اش نگریست. همچنین، می‌توان به چگونگی وصول به کشف و شهود از دیدگاه موسوی خمینی پی برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Revelation and Intuition: Keys to the Mysticism of Ruhollah Mousavi Khomeini

نویسندگان [English]

  • davod gholamei 1
  • aliakbar Afrasiabpour 2
  • hosein khosravi 3
  • Amir Javan Araste 4
1 PhD Student in Islamic Mysticism and Thoughts of Imam Khomeini, Khomein Islamic Azad University, Iran
2 Associate Professor, Department of Literature, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Religions and Denominations, Islamic Azad University, Khomein Branch, Khomein, Iran
4 Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Revelation and intuition are the keys to entering the spiritual and mystical world of Mousavi Khomeini. Without this indicator, the reader and researcher will be lost in his mystical sea, because the innermost layer of the spiritual thoughts of this great Shiite mystic forms the stages of revelation and intuition and considers the ultimate goal of mysticism to be meeting God and witnessing the truth. First, the importance of revelation and intuition in Islamic mysticism is examined from the perspective of early scholars. Then we will deal with the most important topics of Khomeini's mysticism in the field of revelation and intuition and will discuss from intuitive epistemology to the complete manifestation of intuitive knowledge that is a perfect human being. Afterward, we will clarify his intuitive view of the Holy Quran and the meanings of faith and piety. Mousavi Khomeini considers intuitive knowledge the most complete kind of knowledge and deems it the most important key to entering the highest level of mysticism. His epistemology is based on revelation and intuition. Through these general clues, one can reach his mystical subtleties and look at his mystical thoughts from a different perspective. Furthermore, it is possible to understand how to reach revelation and intuition according to Mousavi Khomeini.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Mysticism
  • Observation
  • Revelation
  • Presential Knowledge
  • Formal Revelation
  • Spiritual Revelation
قرآن کریم.
شریف الرضی (1387). نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: الهادی.
آشتیانی، جلال‌الدین (۱۳۶۵). شرح مقدمه قیصری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
آشتیانی، جلال‌الدین (۱۳۶۸). «در رثای امام عارفان»، در: کیهان اندیشه، ش۲۴، ص3-7.
آملی، سید حیدر (۱۳۶۷). جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران: علمی و فرهنگی.
آملی، سید حیدر (۱۳۶۸). جامع الاسرار و منبع الانوار، تصحیح: هانری کربن، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن ابی جمهور، محمد بن علی (1403). عوالی اللئالی، قم: سیدالشهداء.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (۱۴۰۰) رسالة فی الفعل والانفعال: اقسام آنها، قم: بیدار.
ابن عربی، محیی الدین (۱۴۰۱). الفتوحات المکیة، بیروت: دار صادر.
ابن عربی، محیی‌الدین (۱۳۸۳). فتوحات مکیه، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
ابن فناری، محمد بن حمزه (۱۳۷۴). مصباح الانس، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مولا.
اردبیلی، عبدالغنی (۱۳۸۵). تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: عروج.
استیس، و. ت. (۱۳۸۴). عرفان و فلسفه، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
باربور، ایان (۱۳۶۲). علم و دین، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تلمسانی، عفیف‌الدین سلیمان (۱۳۷۱). شرح منازل السائرین، قم: بیدار.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۵). حیات عارفانه امام علی (ع)، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶). فطرت در قرآن، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: اسراء.
جوادی، محسن؛ معظمی گودرزی، علی‌رضا (1386). «شهود عرفانی و ارزش معرفت‌شناختی آن»، در: اندیشه دینی، ش۲۵، ص91-116.
جیمز، ویلیام (۱۳۷۲). دین و روان، ترجمه: مهدی قائنی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
حسینی، سید احمد؛ کیاشمشکی، ابوالفضل (1394). «معرفت‌شناسی عرفانی از منظر امام خمینی»، در: پژوهش‌نامه حکمت، ش5، ص103-118.
حلاج، حسین بن منصور (۱۳۸۶). مجموعه آثار حلاج، تصحیح: قاسم میرآخوری، تهران: شفیعی.
خمینی، سید روح‌الله (۱۳۶۰). مصباح الهدایة الی الخلافة و والولایة، ترجمه: سید احمد فهری، تهران: پیام آزادی.
خمینی، سید روح‌الله (۱۳۶۲). طلب و اراده، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1372). جهاد اکبر یا مبارزه با نفس، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1381). شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۵). صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۷). تفسیر سوره حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۸). آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1395). شرح دعای سحر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خوارزمی، تاج‌الدین حسین (1368). شرح فصوص الحکم، تهران: مولا.
زنوزی، ملاعبدالله (1361). منتخب الخاقانی فی کشف الحقائق العرفانی، تهران: مولا.
سبزواری، ملا هادی (۱۴۱۳). شرح منظومه، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، تهران: ناب.
سراج طوسی، ابو نصر (1960). اللمع فی التصوف، تحقیق: عبد الحلیم محمود و طه عبد الباقی مسرور، مصر: دار الکتب الحدیث.
سهروردی، شهاب‌الدین (۱۳۷۲). مجموعه مصنفات، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صادقی نیری، رقیه؛ سلیمان‌دوست، مهدی (1391). «احوال قلبی در تفسیر عرفانی امام خمینی»، در: تفسیرپژوهی، ش6، ص57-80.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۳). مفاتیح الغیب، تصحیح: محمد خواجه، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۸۰). مبدأ و معاد، ترجمه: محمد ذبیحی، قم: اشراق.
ضرابی، احمد (1390). معرفت شهودی از دیدگاه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
طباطبایی، فاطمه؛ شریعتی، مرضیه (1391). «توحید شهودی از منظر امام خمینی»، در: پژوهش‌نامه متین، ش۵۷، ص103-124.
طباطبایی، محمد حسین (1405). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۹). رساله ولایت، قم: مؤسسه بعثت.
عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد (۱۳۴۱). زبدة الحقائق، تصحیح: عفیف عسیران، تهران: دانشگاه تهران.
فرامرز قراملکی، احد (۱۳۸۵). روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
فرغانی، سعید بن محمد (۱۳۷۹). مشارق الدراری: به شرح تائیه ابن فارض، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فعالی، محمدتقی (۱۳۷۸). علوم پایه: نظریه بداهت، قم: دار صادقی.
فعالی، محمدتقی (۱۳۸۰). تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، تهران: دانش و اندیشه معاصر.
فعالی، محمدتقی (1382). مکاشفه و مراتب آن از دیدگاه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
فنایی اشکوری، محمد (۱۳۷۵). علم حضوری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
فنایی اشکوری، محمد (1390). «معرفت شهودی در عرفان اسلامی»، در: پژوهش‌نامه عرفان، ش5، ص137-158.
فولادی، علی‌رضا (۱۳۸۷). زبان عرفان، تهران: فراگرفت.
قمی، محسن؛ حسین‌زاده، محمد (1375). «مکاشفه و تجربه دینی: بررسی رابطه مکاشفه در عرفان اسلامی و تجربه دینی در عرفان و فلسفه غربی»، در: معرفت، ش۱۹، ص78-83.
قیصری، داوود (۱۳۶۸). شرح فصوص الحکم، قم: بیدار.
کاشانی، عبدالرزاق (۱۳۶۸). شرح منازل السائرین، قم: بیدار.
کاشانی، عبدالرزاق (۱۳۷۶). اصطلاحات صوفیه، تصحیح: گل‌بابا سعیدی، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۸). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (۱۳۶۴). فلسفه کانت: بیداری از خواب دگماتیسم، تهران: آگه.
وفایی، محمد (1388). تبیین دیدگاه امام خمینی در خصوص تجربه عرفانی با توجه به مباحث مطرح‌شده در بخش اول کتاب عرفان هپلود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سید محمود یوسف ثانی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
هجویری، عبدالله (۱۳۷۵). کشف المحجوب، تصحیح: ژوکوفسکی، تهران: سخن.
یوسفیان، حسن (۱۳۹۰). کلام جدید، تهران: سمت.
Davis, Carolin Franks (1989). The Christian Faith, trans. H. R. Maikintosh and J. S. Stewart, Edinburgh.
Forman, Robert (1990). The Problem of Pure Consciousness: Mysticism and Philosophy, London: Oxford University Press.
Otto, Rudolf (1958). The Idea of the Holy, trans by John W. Harvey, London: Oxford University Press.