ارزیابی تلقی سلفیان از تفسیر مالک بن انس در آیه استواء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

10.22034/jid.2023.295193.2243

چکیده

یکی از مسائلی که درباره صفات الهی بین سلفیه و متکلمان اختلاف است، تفسیر آیات صفات به معانی کیفی است. متکلمان چنین تفسیری را منافی با تنزیه خداوند متعال می‎دانند، در مقابل سلفیان با تمسک به برخی تفاسیر علمای سلف، تأکید بر اثبات چنین معانی در تفسیر آیات صفات شده‎اند. از جمله دلایل سلفیان تفسیر مالک بر آیه استواء است. آنان با تمسک به برخی از تفسیرهای منسوب به مالک از آیه استواء، ادّعا کردند که مالک بن انس، معتقد به اثبات کیفیت بر خداوند متعال است؛ بر این اساس می‎توان استوای خداوند بر عرش را به معنای علو و استقرار تفسیر کرد. با پژوهش حدیثی که در ده طریق تفسیری منسوب به مالک در آیه استواء صورت گرفت، مشخص گردید که عبارت مورد تمسک سلفیان از ناحیه سند و دلالت با مناقشاتی همراه است و تنها دو طریق از اعتبار سندی برخوردار است که در ناحیه دلالی حاکی از آن است که مالک در تفسیر آیه استواء، در عین آن که تفسیر آیه را به خداوند تفویض کرده، درصدد تنزیه خداوند از معانی کیفی نیز بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Salafist Conception of Mālik b. Anas’s Interpretation of the Verse of Istiwaʾ (Settlement)

نویسندگان [English]

  • ali molla mousa meybodi 1
  • fath ullah najarzadegan 2
1 PhD student, Teaching Islamic Doctrines, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
2 Professor, Department of Quranic Science and Hadith, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran.
چکیده [English]

Salafists and scholars of kalām (theologians) disagree over several issues regarding divine attributes, including  the interpretation of Quranic verses about divine attributes in terms of qualitative meanings. Muslim theologians believe that such an interpretation contradicts the exalted or immaculate nature of God, while Salafists refer to certain exegeses provided by earlier scholars to support the notion of qualitative meanings in the interpretation of Quranic verses about divine attributes. One notable example is Mālik b. Anas's interpretation of the Verse of Istiwāʾ (Settlement). Salafists cite interpretations attributed to Mālik, suggesting that he attributed qualities to God, implying that God's "settlement" on the Throne (al-ʿArsh) can be understood as a literal ascension and physical presence on the Throne. However, a careful examination of ten chains of transmission for the interpretation of the Verse of Settlement attributed to Mālik reveals issues concerning both the reliability of the transmission chains and the implications of the interpretation. Only two of these chains are considered reliable, and even in those cases, Mālik, while deferring the interpretation of the verse to God Himself, seeks to exalt God by avoiding any attribution of qualitative meanings to Him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verse of Istiwāʾ (Settlement)
  • quality
  • Salafists
  • Salafi understanding
  • salaf (earlier figures)
  • Mālik b. Anas

مراجع

  1. ابن‎جوزی، عبدالرحمن (1428)؛ دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه؛ تحقیق: حسن بن علی السقاف؛ بیروت: دار الإمام النووی.
  2. ابن‎العربی، محمد (بی‎تا)؛ النص‎ الکامل لکتاب العواصم من القواصم؛ تحقیق: عمار طالبی؛ مصر: مکتبة دار التراث.
  3. ابن‎اللبان، محمد (1422)؛ إزالة الشبهات عن الآیات والأحادیث المتشابهات؛ تحقیق: أیمن البحیری و عمرو الوردانی؛ قاهره: دار البیان العربی.
  4. ابن‎تیمیه، احمد (بی‎تا)؛ الإکلیل فی المتشابه والتأویل؛ تحقیق: محمد الشیمی شحاته؛ اسکندریه: دار الإیمان.
  5. _________ (1416)؛ مجموع الفتاوى؛ تحقیق: عبدالرحمن بن قاسم؛ مدینه منوره: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
  6. _________ (1435)؛ الانتصار لأهل الأثر؛ تحقیق: عبدالرحمن قائد؛ مکه مکرمه: دار عالم الفوائد.
  7. ابن‎حبان، محمّد (1393)؛ الثقات، دکن هند، دائرة المعارف العثمانیة.
  8. ابن‎حجر، احمد (1326)؛ تهذیب التهذیب؛ هند: مطبعة دائرة المعارف النظامیة.
  9. _________ (1379)؛ فتح الباری بشرح صحیح البخاری؛ بیروت: دار المعرفة.
  10. _________ (بی‎تا)؛ تبصیر المنتبه بتحریر المشتبه؛ تحقیق: محمدعلی النجار؛ بیروت: المکتبة العلمیة.
  11. _________ (1406)؛ تقریب التهذیب؛ تحقیق: محمد عوامة؛ سوریه: دار الرشید.
  12. ابن‎رشد قرطبی، ابوالولید (1408)؛ البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل لمسائل المستخرجة؛ بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  13. ابن‎طاهر الدانی، احمد (1424)؛ کتاب الإیماء إلی أطراف أحادیث کتاب الموطأ؛ تحقیق ابوعبدالباری الجزائری؛ ریاض: مکتبة المعارف.
  14. ابن‌عبدالبر، یوسف (1387)؛ التمهید لما فی الموطأ من المعانی والأسانید؛ تحقیق: مصطفى العلوی و محمد البکری؛ مغرب: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامیة.
  15. ابن‌عبدالهادی، محمد (بی‎تا)؛ الکلام على مسألة الاستواء على العرش؛ تحقیق ناصر بن سعود السلامة؛ مصر: دار الفلاح.
  16. ابن‎عدی، احمد (1418)؛ الکامل فی ضعفاء الرجال؛ تحقیق: عادل أحمد عبد‎الموجود و علی محمد معوض؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
  17. ابن‎منظور، محمّد (1414)؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر.
  18. ابن‌ناصرالدین دمشقی، محمد (1993)؛ توضیح المشتبه فی ضبط أسماء الرواة وأنسابهم وألقابهم وکناهم؛ تحقیق: محمد نعیم العرقسوسی؛ بیروت: مؤسسة الرسالة.
  19. اصبهانی، عبدالله (1412)؛ طبقات المحدثین بأصبهان والواردین علیها؛ تحقیق: عبدالغفور عبدالحق حسین البلوشی؛ بیروت: مؤسسة الرسالة.
  20. اصبهانى، احمد (1394)؛ حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء؛ مصر: نشر السعادة.
  21. البانی، محمد ناصرالدین (1412)؛ مختصر العلو للعلی العظیم للذهبی؛ بی‎جا: المکتب الإسلامی.
  22. _____________ ‎(1423)؛ صحیح سنن أبی‌داود؛ کویت: مؤسسة غراس.
  23. البدر، عبدالرزاق (1421)؛ الأثر المشهور عن الإمام مالک رحمه الله فی صفة الاستواء؛ مدینه منوره: الجامعة الإسلامیة.
  24. بن‎باز، عبد‎العزیز (بی‎تا)؛ فتاوى نور على الدرب؛ [بی‎جا]: مؤسسة الشیخ عبد‎العزیز بن باز الخیریة.
  25. بیهقی، احمد (بی‎تا)؛ الأسماء والصفات؛ تحقیق محمدزاهد کوثری؛ قاهره: مکتبة الأزهریة للتراث.
  26. ______ (1413)؛ الأسماء والصفات؛ تحقیق: عبد‎الله الحاشدی؛ جده: مکتبة السوادی.
  27. ترمذی، محمّد (1998)؛ سنن الترمذی؛ تحقیق: بشار عواد معروف؛ بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  28. جوهری، اسماعیل (1407)؛ الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة؛ تحقیق: أحمد عبد‎الغفور عطار؛ بیروت: دار العلم للملایین.
  29. خفاجی، محمد (بی‎تا)، دیوان الإمام علی7؛ بی‎جا؛ دار ابن‎زیدون.
  30. دارمی، عثمان (1416)؛ الرد على الجهمیة؛ تحقیق: بدر بن عبد‎الله البدر؛ کویت: دار ابن‎الأثیر.
  31. دمیجی، عبدالله (بی‎تا)؛ فهم السلف الصالح للنصوص الشرعیة حقیقته وأهمیته وحجّیته؛ عربستان: مرکز البیان للبحوث والدراسات.
  32. ذهبی، محمّد (1382)؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال؛ تحقیق: علی محمد البجاوی؛ بیروت: دار المعرفة.
  33. _______ (1428)؛ العلو للعلی الغفار؛ تحقیق: حسن بن علی السقاف؛ بیروت: دار الإمام الرواس.
  34. _______ (1416)؛ العلو للعلی الغفّار فی إیضاح صحیح الأخبار وسقیمها؛ تحقیق: أبومحمّد أشرف بن عبد‎المقصود؛ ریاض: مکتبة أضواء السلف.
  35. _______ (1405)؛ سیر أعلام النبلاء؛ تحقیق: مجموعة من المحققین؛ بیروت: مؤسسة الرسالة.
  36. راغب اصفهانى، حسین (1412)؛ المفردات فی غریب القرآن؛ تحقیق: صفوان عدنان الداودی؛ بیروت: دارالقلم.
  37. العطار، یحیى (بی‎تا)؛ مجرد أسماء الرواة عن مالک؛ تحقیق: سالم بن أحمد السلفی؛ [بی‎جا]: مکتبة الغرباء الأثریة.
  38. زرکشی، محمّد (1414)؛ البحر المحیط فی أصول الفقه؛ [بی‎جا]: دار الکتبی.
  39. سعیدان، ولید (بی‎تا)؛ تذکیر الخلف بوجوب اعتماد فهم السلف؛ سایت صید الفوائد؛ در:

.http://www.saaid.net/book/en.php?cat=1&book=4978

  1. سقاف، حسن بن علی (1416)؛ صحیح شرح العقیدة الطحاویة؛ عمان: دار الإمام النووی.
  2. سمعانی، ابوالمظفر (1418)؛ تفسیر القرآن؛ تحقیق: یاسر بن إبراهیم و غنیم بن عباس؛ ریاض: دار الوطن.
  3. صابونی، اسماعیل (1423)؛ عقیدة السلف وأصحاب الحدیث أو الرسالة فی اعتقاد أهل السنة وأصحاب الحدیث والأئمة؛ تحقیق: أبوالیمین منصوری؛ قاهره: دار المنهاج.
  4. صرصور، حسام (1424)؛ آیات الصفات ومنهج ابن جریر الطبری فی تفسیر معانیها مقارنا بآراء غیره من العلماء؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. العباد البدر، عبدالمحسن (1424)؛ الانتصار لأهل السنة والحدیث فی رد أباطیل حسن المالکی؛ ریاض: دار الفضیلة.
  6. عثیمین، محمدصالح (1421)؛ شرح العقیدة الواسطیة؛ تحقیق: سعد بن فواز الصمیل؛ ریاض: دار ابن‎الجوزی.
  7. ____________ (1407)؛ مجموع فتاوی ورسائل فضیلة الشیخ محمد بن صالح العثیمین؛ ریاض: دار الوطن.
  8. العصری، سیف (بی‎تا)؛ القول التمام بإثبات التفویض مذهبا للسلف الکرام؛ عمان: دار الفتح.
  9. علوان، سلیم (1430)؛ تفسیر أولی النهی لقوله تعالی: ﴿الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى؛ بیروت: شرکة دار المشاریع.
  10. غزالی، محمد (1439)؛ الجام العوام عن علم الکلام؛ بیروت: دار المنهاج.
  11. قدیش، عبدالفتاح (1431)؛ التجسیم والمجسمة وحقیقة عقیدة السلف فی الصفات والالهیة؛ دمشق: مؤسسة الرسالة.
  12. قرافی، احمد (1994)؛ الذخیرة فی فروع المالکیة؛ تحقیق: محمد حجی؛ بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  13. قرطبی، محمّد (1384)؛ الجامع لأحکام القرآن؛ تحقیق: أحمد البردونی و إبراهیم أطفیش؛ قاهره: دار الکتب المصریة.
  14. قوصی، محمد (1425)؛ موقف السلف من المتشابهات بین المثبتین والمؤولین دراسة نقدیة لمنهج ابن تیمیة؛ قاهره: دار البصائر.
  15. لالکائی، هبة الله (1423)؛ شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة؛ تحقیق: أحمد بن سعد الغامدی؛ عربستان: دار طیبة.
  16. لکنهوی، محمّد عبدالحی (1425)؛ الرفع والتکمیل فی الجرح والتعدیل؛ تحقیق: عبد‎الفتّاح أبوغدّة؛ بیروت: مکتب المطبوعات الإسلامیّة.
  17. مناوی، زین‎الدین (1410)؛ التوقیف على مهمات التعاریف؛ قاهره: عالم الکتب.
  18. نووی، یحیى (1392)؛ المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  19. یحصبی، عیاض (1970)؛ ترتیب المدارک وتقریب المسالک؛ تحقیق: عبدالقادر الصحراوی؛ محمدیه مغرب: مطبعة فضالة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار