تعاملات الهیات سنتی و الهیات جدید در اندیشه نومعتزلی بازخوانی اندیشه الهیاتی دکتر حسن حنفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مطالعات تطبیقی ادیان گرایش الهیات مسیحی

2 دانشیار، هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب

3 استادیار، هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب،

10.22034/jid.2023.327141.2314

چکیده

دیدگاه‌های جدید دربارۀ موضوعات اجتماعیِ جوامع ‌اسلامی و مرتبط با میراث میان جریان‌های عقل‌گرای جهان عرب نشان از تجددگرایی به الهیات سنتی است. حسن حنفی از جمله اندیشمندان معاصر عرب است که با تفکر فلسفی به این موضوع نگریسته است و تلاش نموده است تا میان میراث موجود و دیدگاه‌های عصری و الهیات‌های جدید ارتباط برقرار نماید و مبانی الهیات معاصر را پایه‌ریزی کند. روش این پروژه تمدنی ـ نومعتزلی و به دنبال هویت‌بخشی و ایجاد هژمونی در گفتمان الهیاتی است. الهیات سنتی و جدید دو رویکردی است که تا اندازه‌ای مبانی آن را می‌توان در تفکرات حنفی مشاهد نمود. وی به دنبال روشن‌نمودن کوتاهی‌های الهیات سنتی در ابعاد ساختارهای اجتماعی، نگاه معاصر، آینده، کوتاهی‌های گفتاری و زبانی است. در مقابل تلاش دارد با استفاده از مبانی اصلی الهیاتی، نگرشی جدید با توجه به مبانی گفتمانی پدید آورد. الهیات سنتی، الهیاتی ماورایی و متناسب با آغاز تمدن اسلامی دانسته شده است و به دنبال تبدیل این الهیات به الهیاتی قابل فهم برای این دوران و متناسب با ایجاد تمدن‌ نوین ‌اسلامی است. این ‌پژوهش با توجه به مبانی و خاستگاه‌های الهیاتی و با روش تحلیل گفتمانی و بهره‌بردن از دیرینه‌شناسی و تبار‌شناسی نیچه ـ فوکویی و توجه به رویکردهای ساختارگرا، برساخت‌گرایی ـ نیز پدیدارشناسی حنفی ـ بررسی شده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Interactions between Traditional and Modern Theologies in Neo-Muʿtazilism: Revisting the Theological Ideas of Dr. Hassan Hanafi

نویسندگان [English]

  • Rouhollah RahmaniShamsi 1
  • sayed Abolhassan Navvab 2
  • Mehrab Sadeghnia 3
1 PhD student, Comparative Studies of Religions, Christian Theology, University of Religions and Denominations
2 Associate professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The emergence of new perspectives on social issues within Islamic communities, influenced by the legacy of rationalist movements in the Arab world, indicates the modernization of traditional Islamic theology. Hassan Hanafi, a prominent contemporary Arab intellectual, has undertaken a philosophical examination of the issue, seeking to establish a bridge between the existing heritage and contemporary perspectives and theologies. His aim is to lay the groundwork for a contemporary theology. The project method is a civilizational and neo-Muʿtazilite approach that aims to establish a dominant theological discourse and provide a distinct identity to it. Traditional and modern theologies are two approaches that can be seen in Hanafi’s ideas. His objective is to shed light on the limitations of traditional theology in relation to social structures, contemporary perspectives, the future, as well as linguistic and discursive insufficiencies. In contrast, he seeks to draw upon the main theological principles to establish a new perspective given the discursive foundations. Traditional theology is commonly regarded as a supernatural theology that was suited to the early stages of Islamic civilization. Hanafi, on the other hand, endeavors to reshape it into a theology that is relevant and meaningful in the present era, aligning it with the evolving Islamic civilization of today. This research is grounded in theological principles and origins and employs discourse analysis as its primary method. It draws upon a range of theoretical frameworks, including Nietzschean-Foucauldian archeology and genealogy, as well as structuralist, constructivist, and phenomenological approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traditional Theology
  • Philosophical Theology
  • Discourse Analysis
  • Hassan Hanafi
  • New Theologies
  • Heritage and Modernity

مراجع

  1. احمدی، بابک (1382)؛ ساختار و تأویل متن؛ تهران: مرکز.

2.‌ حنفی، حسن (1992 م)؛ التراث و التجدید، موقفنا من تراث القدیم؛ چ چهارم، بیروت: المؤسسة الجامعیه للدراسات.

  1. ـــــــــــــ (1998 م)؛ الف؛ هموم الفکر و الوطن ـ التراث و العصر الحداثه؛ ج 1، چ دوم، قاهره: دار القباء.
  2. ـــــــــــــ (1998 م)؛ ب؛ هموم الفکر و الوطن ـ الفکر العربی المعاصر؛ ج 2، قاهره: دار القباء.
  3. ـــــــــــــ (1998 م)؛ ج؛ مقدمه فی علم الاستغراب؛ قاهره: دار الفنیه.
  4. ــــــــــــ (1987 م)؛ الدین و الثوره فی مصر، الدین و التحرر الثقافی؛ ج 2، قاهره: دار النمر للطباعه.
  5. ــــــــــــ (1988 م)؛ الف؛ من العقیده الی الثوره (المقدمات نظریه)؛ ج 1، بیروت: دارالتنویر للطباعه .
  6. ـــــــــــ (1988 م)؛ ب؛ من العقیده الی الثوره الانسان الکامل(التوحید)؛ ج 2، بیروت: دارالتنویر للطباعه و النشر.
  7. ــــــــــــ (1380 ش)؛ میراث فلسفی ما؛ مترجم: فاطمه گوارایی؛ تهران: یادآوران (وابسته به شرکت بین المللی پژوهش و نشر یادآوران).
  8. شرابی، هشام (1369ش)؛ روشنفکران عرب و غرب، سال‌های تکوین 1875-1914؛ ترجمه: عبدالرحمن عالم؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.
  9. فکوهی، ناصر (1386ش)؛ تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی؛ تهران: نشر نی.
  10. فوکو، میشل (۱۳۹۲ش)؛ دیرینه‌شناسی دانش؛ ترجمه: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده؛ تهران: نشر نی.
  11. کالر، جاناتان (1379ش)؛ فردینان دو سوسور؛ ترجمه: کورش صفری؛ تهران: نشر هرمس.
  12. گرگن، کنت‌جی، و ماری گرگن (1394ش)؛ ساخت اجتماعی، دعوت به گفتگو؛ ترجمه: فاطمه جاودان؛ چ اول، تهران: نشر علوم و فنون.
  13. گرنز، استنلی؛ السون، راجر، (1390ش)؛ الهیات مسیحی در قرن بیستم؛ ترجمه: میشل اقامالیان، روبرت آسریان؛ تهران: نشر ماهی.
  14. لوزویک، دانیلین (1388ش)؛ نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی؛ ترجمه: سعید معیدفر؛ تهران: امیرکبیر.
  15. میلز، سارا (1382ش)؛ گفتمان؛ ترجمه: فتاح محمدی؛ تهران: هزاره سوم.
  16. هال، استیوئرت، (1391ش)؛ معنای فرهنگ و زندگی اجتماعی؛ ترجمه: احمد گل‌محمدی؛ چ اول، تهران: نشر نی.
  17. 19. Foucault, Michel, (1986), The Foucault Reader, ed by Rabinow, Paul, London, Penguin Books.
  18. 20. Foucault, Michel, Orders of Discourse, Social Science Information,1971.
  19. 21. Laclau, E, Moffe, C, (1985), Hegmony and Socialist Strategy: Toward a Radical Discours Politics, London, Verso.
  20. 22. Pamela, Major-Poetzl, (1983), Michel Foucault's Archaeology of Western Culture: Toward a New Science of History, Chapel Hill, University of North Carolina Press.
  21. Saussure, Ferdinand de, (2011), Course in general linguistics. Eds. Charles Bally & Albert Sechehaye. Trans. Wade Baskin, subsequently edited by Perry Meisel & Haun Saussy. NY: Columbia University Press.
  22. Dean, Mitchell, (1994), Critical and effective histories: Foucault's methods and historical sociology, 1st Edition, London, Routledge.
  23. Boghossian, Paul, (2001), What is social construction?, TLS, New York University.
  24. Jørgensen, Marianne W & Phillips, Louise J, (2002), Discourse Analysis as Theory and Method, SAGE Publications, University of Michigan 2010.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار