بررسی مبانی تکفیر از ره‌آورد سب صحابه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سطح 4، فقه و اصول، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن، جامعة المصطفی، قم، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن جامعة المصطفی، قم، ایران

4 سطح 3، فقه و اصول، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، قم، ایران

10.22034/jid.2023.331493.2317

چکیده

از مباحث چالش‌برانگیز جهان اسلام حکم به تکفیر کسانی است که به سب صحابه می‌پردازند. در نگاه قائلین به تکفیر هر مسلمانی که صحابه پیامبر (ص) را سب کند، از دین اسلام خارج شده است. در مقابل برخی معتقدند اگرچه سب صحابه امری حرام است؛ اما ارتکاب این حرام کفر فرد سب‌کننده را در پی ندارد. ازآنجاکه سب صحابه و تکفیر ناشی از آن دستاویزی برای کشتار مسلمانان قرار گرفته است، پرداختن به این مهم امری ضروری به نظر می‌رسد؛ از این‌رو سؤال شایسته تحقیق آن است که آیا سب صحابه پیامبر (ص) موجب خروج از دین اسلام است؟ در این نوشتار که با روش تحلیلی ـ انتقادی و با استفاده از منابع اهل سنت سامان یافته است، مستندات قائلین به تکفیر مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد. نتایج بیان از آن است که سب صحابه گرچه عملی حرام است؛ اما موجب خروج از دین اسلام نیست

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Grounds of Excommunication of Those who Curse the Sahaba

نویسندگان [English]

  • jahangir rakhshandegan 1
  • Seyyed Hamid Jazayeri 2
  • mohammadhassan zamani 3
  • Mehdi Ekhlasi 4
1 Level-4 degree of Islamic jurisprudence, The Jurisprudential Center of the Pure Imams, Qom, Iran
2 Associate professor, Department of Quranic Sciences, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3 Associate professor, Department of Quranic Sciences, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
4 Level-3 degree, Islamic jurisprudence, The Jurisprudential Center of the Pure Imams, Qom, Iran
چکیده [English]

The excommunication (takfīr) of individuals who curse the Sahaba (the companions of the Prophet) is a topic of controversy within the Islamic world. According to this perspective, it is believed that any Muslim who engages in such cursing is thereby expelled from the fold of Islam. In contrast, there are others who hold that while it is prohibited to curse the Sahaba, such an action does not lead to the excommunication of the individual who engages in it. Given that the cursing of the Sahaba has been used as a justification for the persecution and killing of Muslims, it is essential to thoroughly examine this matter. Hence, it is of utmost importance to examine whether cursing the Sahaba results in apostasy from Islam. This study adopts an analytic-critical approach, utilizing Sunni sources, to scrutinize the arguments put forth by proponents of the excommunication perspective. The findings of this study lead to the conclusion that although cursing the Sahaba is prohibited, it does not result in excommunication from Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cursing
  • Sahaba
  • disbelief
  • fiqh (Islamic jurisprudence)
  • excommunication (takfīr)

مراجع

  1. *قرآن کریم

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1404 ق)؛ شرح النهج البلاغة؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
    2. ابن‌ابی‌شیبه، ابوبکر عبدالله بن محمد (1409 ق)؛ مصنف ابن‌ابی‌شیبه؛ ریاض: مکتبة الرشد.
    3. ابن‌اثیر، ابوالحسن علی بن ابی الکرم محمد بن محمد (1417 ق)؛ الکامل فی التاریخ؛ بیروت: دار الکتاب العربی.
    4. ابن‌تیمیه، ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم (1411 ق)؛ الصارم المسلول علی شاتم الرسول؛ عربستان: انتشارات الحرش الوطنی السعودی.
    5. ــــــــــــــــ (1406 ق)؛ منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة؛ عربستان، محمد بن سعود.
    6. ابن‌حزم، ابومحمد علی بن احمد [بی‌تا]؛ الفصل فی الملل و الأهواء و النحل؛ قاهره: مکتبة الخانجی.
    7. ابن‌عبدالوهاب، محمد [بی‌تا]؛ رسالة الرد علی الرافضة؛ ریاض: جامعة محمد بن سعود.
    8. ابن‌فارس، احمد (1404 ق)؛ معجم المقائیس اللغة؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    9. ابن‌قدامة، عبدالله [بی‌تا]؛ المغنی فی فقه الامام احمدبن حنبل؛ بیروت: دار الکتاب العربی.
    10. ـــــــــــــــــ (1413 ق)؛ روضة الناظر و جنة المناظر فی اصول الفقه علی مذهب الامام احمد بن حنبل؛ ریاض: چاپ عبدالکریم.
    11. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1419 ق)؛ تفسیر القرآن العظیم؛ تحقیق: سامی بن محمد؛ [بی­جا]: دار طیبة.
    12. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414 ق)؛ لسان العرب؛ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
    13. ابن‌نجیم، زین‌الدین (1419 ق)؛ الاشباه و النظائر؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    14. ــــــــــــــــــــ [بی‌تا]؛ البحر الرائق شرح کنزالدقائق؛ [بی‌جا]: دارالکتاب الاسلامی.
    15. أثری، عبدالله بن عبدالحمید (1424 ق)؛ الایمان و حقیقته، خوارمه، نواقصه، عند اهل السنة و الجماعة؛ ریاض: انتشارات مدار الوطن للنشر.
    16. انصاری، مرتضی (1415 ق)؛ المکاسب؛ قم: کنگره شیخ اعظم انصاری.
    17. آلوسی شکری، محمود (1417 ق)؛ صب العذاب علی من سب الأصحاب؛ ریاض: انتشارات أضواء السلف.
    18. ــــــــــــــ (1429 ق)؛ السیوف المشرقة و مختصر الصواقع المحرقة؛ قاهره: مکتبة البخاری.
    19. بحرانی، ابن‌میثم (1406 ق)؛ قواعد المرام فی علم الکلام؛ قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
    20. بخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم (1422 ق)؛ صحیح البخاری؛ تحقیق: محمد زهیر بن ناصر؛ دمشق: دار طوق النجاة.
    21. ـــــــــــــــــــــــ (1397 ق)؛ التاریخ الوسط؛ تحقیق: محمود ابراهیم زاید، سوریه: انتشارات دار الوعی.
    22. بیهقی، ابوبکر (1424 ق)؛ سنن الکبری؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    23. ترمذی، محمد بن عیسی (1395 ق)؛ سنن الترمذی؛ مصر: انتشارات شرکة مکتبة و مطبعه مصطفی البابی الحلبی.
    24. تستری، قاضی نورالله [بی‌تا]؛ الصوارم المهرقة فی نقد الصواعق المحرقة؛ تحقیق: سیدجلال الدین محدث؛ تهران: انتشارات نهضت.
    25. جعفریان، رسول (1392)؛ تاریخ سیاسی اسلام؛ تهران: نشر علم.
    26. ــــــــــــــــ (1364)؛ تاریخ سیاسی اسلام؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
    27. جوادی‌آملی، عبدالله ( 1394 ش)؛ تفسیر تسنیم؛ قم: انتشارات اسراء.
    28. جوهری، اسماعیل بن حماد (1410 ق)؛ الصحاح؛ بیروت: دار العلم للملایین.
    29. حدادی، ابوبکر بن علی بن محمد (1322)؛ الجوهرة النیرة؛ [بی‌جا]: المطبعة الخیریة.
    30. حلبی، نورالدین (1427 ق)؛ السیرة الحلبیة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    31. حلی، حسن بن یوسف (1413 ق)؛ مختلف الشیعه؛ قم: موسسه نشر اسلامی.
    32. حلی، جعفر بن حسن (1413 ق)؛ الرسائل التسع؛ قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
    33. خطیب، ضحی (1428 ق)؛ ضوابط التکفیر بین الامس و الیوم؛ بیروت: انتشارات دار البراق.
    34. خمینی، سید‌روح‌الله (1421 ق)؛ کتاب الطهارة، ط الحدیثة؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    35. خویی، سیدابوالقاسم (1417 ق)؛ مصباح الفقاهة؛ مقرر: توحیدی؛ قم: انصاریان.
    36. درگاهی، مهدی (1439 ق)؛ سب و لعن از منظر فقه مذاهب اسلامی؛ قم: مرکز ترجمه و نشر المصطفی.
    37. ذهبی، علاء‌الدین (1413 م)؛ سیرأعلام النبلاء؛ بیروت: موسسه الرسالة.‌
    38. رازی، فخرالدین (1418 ق)؛ المحصول؛ چ سوم،[بی‌جا]: موسسه الرسالة.
    39. راغب، حسین بن محمد (1412 ق)؛ مفردات الفاظ القرآن؛ لبنان: نشر دار العلم.
    40. رضوانی، علی‌اصغر (1393 ش)؛ تکفیر از دیدگاه علمای اسلام؛ قم: موسسة دار الاعلام لمدرسة اهل‌البیت.
    41. زرکشی، محمد بن بهادر (1421 ق)؛ البحر المحیط فی اصول الفقه؛ بیروت: چاپ محمد تامر.
    42. زمخشری، محمود بن عمر (1412 ق)؛ ربیع الابرار و نصوص الاخیار؛ بیروت: موسسة الأعلمی.
    43. سبکی، تقی‌الدین [بی‌تا]؛ فتاوی السبکی؛ [بی‌جا]: دار المعارف.
    44. سمعانی، منصور بن محمد (1418 ق)؛ قواطع الادلة فی الاصول؛ بیروت: چاپ محمد حسن شافعی.
    45. شوکانی، محمد بن علی (1419 ق)؛ ارشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول؛ دمشق: دار الکتاب العربی.
    46. شیبانی، احمد بن حنبل (1403 ق)؛ فضائل الصحابة؛ چ اول، بیروت: موسسه الرسالة.
    47. ــــــــــــــــــــــــ (1421 ق)؛ مسند احمد بن حنبل؛ چ اول، بیروت: موسسة الرسالة.
    48. ــــــــــــــــــــــــ (1416 ق)؛ مسند احمد بن حنبل؛ قاهره: دار الحدیث.
    49. ــــــــــــــــــــــــ [بی‌تا]؛ مسند احمد بن حنبل؛ قاهره: موسسه قرطبة.
    50. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417 ق)؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    51. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1412 ق)؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار المعرفة.
    52. ـــــــــــــــــــــــ(1387)؛ تاریخ الطبری: تاریخ الرسل و الملوک؛ بیروت: انتشارات دار التراث.
    53. عائض حسن، ناصر بن علی (1421 ق)؛ عقیدة أهل السنة فی الصحابة؛ عربستان: مکتبة الرشد.
    54. عسقلانی، ابن‌حجر (1415 ق)؛ الاصابة فی تمییز الصحابة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    55. فاضل مقداد، جمال‌الدین مقداد بن عبدالله (1405 ق)؛ ارشاد الطالبین الی نهج المسترشیدین؛ تحقیق: سیدمهدی روحانی؛ قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.
    56. فتحی بهنسی، احمد (1403 ق)؛ الجرائم فی الفقه الاسلامی؛ چ پنجم، بیروت: دار الشروق.
    57. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410 ق)؛ العین؛ قم: نشر هجرت.
    58. فیروزآبادی، مجدالدین (بی‌تا]؛ القاموس المحیط؛ بیروت: نشر دار العلم.
    59. فیومی، احمد بن محمد (1414 ق)؛ المصباح المنیر؛ قم: منشورات دار الرضی.
    60. قاضی، عیاض بن موسی (1409 ق)؛ الشفاء بتعریف حقوق المصطفی؛ بیروت: دار الفکر.
    61. قرطبی، محمد بن احمد (1364 ش)؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    62. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق)؛ تفسیر القمی؛ قم: دار الکتاب.
    63. مسلم بن الحجاج [بی‌تا]؛ صحیح مسلم؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    64. معرفت، محمدهادی (1384 ش) «صحابه از نظر قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام» پیام جاویدان، ش 7، 9 ـ 31.
    65. نسائی، ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب (1406 ق)؛ سنن النسائی؛ حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیة.
    66. واحدی، علی بن احمد (1411 ق)؛ أسباب النزول؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    67. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و جمعی از پژوهشگران (1426 ق)؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)؛ قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
    68. هیثمی، نورالدین (1414 ق)؛ مجمع الزوائد و منبع الفوائد؛ قاهره: مکتبة القدسی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار