نقش نظامی و عقیدتی راوندیه در به‌قدرت‌رساندن عباسیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ ، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

2 استادیار گروه تاریخ ، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه تاریخ ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/jid.2023.261039.2122

چکیده

بنی‌عباس از طریق نفوذ در شبکه داعیان هاشمی و کیسانی و درنهایت به‌دست‌گرفتن امور در خراسان، به دستیاری نظامیِ ابومسلم خراسانی شورش‌هایی راه‌اندازی کردند که منجر به تضعیف و درنهایت سقوط بنی‌امیه شد. در این راستا گروهی از نیروهای نظامی ابومسلم مشهور به «راوندیه» کمک شایانی به عباسیان انجام دادند. البته بعد از رسیدن عباسیان به قدرت، یک پشتوانه ایدئولوژیکی برای توجیه انتقال امامت و رهبری از هاشمیان به عباسیان، ضروری بود که در این جهت نیز راوندیان به کمک آمدند و روند انتقال امامت از محمد حنفیه به ابراهیم امام و از وی به عباسیان را تسریع بخشیدند؛ درنهایت با دیدگاه‌های خاص خود، امامت را به طریق وراثت از پیامبر(ص) به عبدالله بن عباس ترسیم نمودند. بر اساس منابع تاریخی، حتی برخی راوندیان که به غلات مشهور و از عقاید تندی برخوردار بودند و منصور عباسی را خدای خویش می‌دانستند، بعد از واقعه هاشمیه نیز همچنان در کنار منصور عباسی حضور داشته‌اند که این امر اهمیت راوندیان در نظر خلفای عباسی را نمایان می‌کند. این پژوهش که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است نشان می‌دهد راوندیان هم در قیام سیفی هم در ارائه نظریات عقیدتی، اولاً در انتقال قدرت به عباسیان و ثانیاً در تثبیت آن نقش پُراهمیتی را ایفا کرده‌اند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Military and Doctrinal Role of Rāwandiyya in Enabling the Abbasids to Attain Power

نویسندگان [English]

  • Morteza Ali Bahmani 1
  • Mahdi Goljan 2
  • mahbubeh sharafi 3
1 Ph.D student, Department of History , Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Authorʹs)
3 Associate Professor, Department of History, Centeral Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Abbasids infiltrated the network of Hashimite and Kaysanite activists, eventually seizing power in Khorasan. With the military support of Abū Muslim al-Khurāsānī, they incited riots that undermined and ultimately led to the downfall of the Umayyad dynasty. A key faction within Abū Muslim's military forces, known as the "Rāwandiyya," played a pivotal role in assisting the Abbasids. However, upon assuming power, the Abbasids needed ideological support to justify the transfer of Imamate and leadership from the Hashimites to the Abbasids. The Rāwandiyya actively contributed to this endeavor, expediting the process of transferring the Imamate from Muḥammad Ḥanafiyya to Ibrāhīm al-Imām, and subsequently to the Abbasids. With their distinctive perspectives, the Rāwandiyya portrayed the Imamate and leadership by tracing the Abbasid genealogy back through the Prophet to ʿAbd Allāh b. ʿAbbās. According to historical sources, there were individuals among the Rāwandiyya who held extremist views and were referred to as exaggerators. These individuals believed that al-Manṣūr al-ʿAbbāsī (Al-Mansur the Caliph) was their deity. Despite these beliefs, the Hashimites remained aligned with al-Mansur, underscoring the significance of the Rāwandis in the eyes of the Abbasid caliphs. This research employs a descriptive-analytical approach to demonstrate that the Rāwandis made substantial contributions, both in military engagements and by providing doctrinal views. Consequently, they played a pivotal role in facilitating the transfer and consolidation of power within the Abbasid dynasty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rāwandiyya
  • Imamate
  • Abū Muslim
  • ʿAbd Allāh al-Rāwandī
  • Abū Hāshim
  • Abbasids
  • Khorasan
  1. ابن‌اثیر، عزالدین على(1383)؛ تاریخ بزرگ اسلام و ایران؛ ترجمه: محمدحسین روحانی و حمیدرضا آژیر؛ تهران: اساطیر.
  2. ابن‌طقطقى، محمد بن على بن طباطبا (1389)؛ تاریخ فخرى؛ ترجمه: محمد وحید گلپایگانى؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  3. احمدی‌منش، محمد (1397)؛ فراز و فرود عباسیان؛ تهران: سمت.
  4. اخبار الدوله العباسسیه و فیه اخبار العباس و ولده (1391)؛ لمؤلف من القرن الثالث الهجری؛ تحقیق: الدکتور عبدالعزیز الدوری و الدکتور عبدالجبار المطلبی؛ بیروت: دار الطلیعه.
  5. اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1361)؛ المقالات و الفرق؛ تصحیح: محمدجواد مشکور؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  6. امام، سیدمحمدکاظم (1399)؛ ابن‌مقفع و شعوبیه؛ به ‌کوشش: حسین نصیرباغبان؛ تهران: میراث فرهیختگان.
  7. بغدادی، عبدالقاهر (1388)؛ الفرق بین الفرق (تاریخ مذاهب اسلام)؛ ترجمه: محمدجواد مشکور؛ تهران: اشراقی.
  8. بلعمی، ابوعلی (1389)؛ تاریخنامه طبری؛ تصحیح: محمد روشن؛ 5 ج، تهران: سروش.
  9. بهرامیان، علی (1398)؛ «مدخل راوندیه» در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی؛ ج 24، ت‍ه‍ران‌: م‍رک‍ز دائ‍رة‌ال‍م‍ع‍ارف‌ ب‍زرگ‌ اس‍لام‍ی‌‏‏.
  10. جعفریان، رسول (۱۳۶۹)؛ تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن هفتم هجری؛ چ دوم، ج 1، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
  11. خضری، احمدرضا (1388)؛ تاریخ خلافت عباسیان؛ تهران: سمت.
  12. دنیل، التون (۱۳۸۹)؛ تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان؛ ترجمه: مسعود رجب‌نیا؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  13. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1364)؛ اخبار الطوال؛ ترجمه: محمود مهدوی دامغانی؛ تهران: نی.
  14. رازی، ابوحاتم احمد بن حمدان (1390)؛ گرایش‌ها و مذاهب اسلامی در سه قرن نخست هجری؛ مترجم: علی آقانوری؛ قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
  15. راون‍دی، ‌م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ علی بن سلیمان (1386)؛ راحة الصدور و آیة السرور: در تاریخ آل سلجوق؛ به سعی و تصحیح م‍ح‍م‍د اق‍ب‍ال‌؛ مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر، مجتبی مینوی؛ ت‍ه‍ران‌: اساطیر.
  16. رازی، جمال‌الدین مرتضی (1396)؛ تبصرة العوام فی معرفه مقالات الأنام؛ تصحیح: جعفر واعظی؛ تهران: سخن.
  17. رجبی، پرویز (1389)؛ سده‌های گمشده؛ 6 ج، تهران: پژواک کیوان.
  18. رضازاده لنگرودی (1398)؛ جنبش‌های اجتماعی در ایران پس از اسلام؛ تهران: نشر نو.
  19. شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم (1436)؛ الملل و النحل؛2 ج، تحقیق: محمد عبدالقادر الفاضلی؛ بیروت: مکتبه العصریه.
  20. طبری، محمد بن جریر (1375)؛ تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک؛ ترجمه: ابوالقاسم پاینده؛ چ چهارم، ج 11، تهران: اساطیر.
  21. طقوش، محمد سهیل (1396)؛ دولت امویان؛ ترجمه: حجت‌الله جودکی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  22. عودی، ستار (1393)؛ «راوندیه»؛ در: دانشنامه جهان اسلام؛ ج 19، تهران: دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
  23. قادری، حاتم (1389)؛ تحول مبانی مشروعیت خلافت؛ تهران: پارسه.
  24. کرون، پاتریشیا (1389)؛ تاریخ اندیشه‌های سیاسی در اسلام؛ ترجمه: مسعود جعفری؛ تهران: سخن.
  25. لوئیس، برنارد (1389)؛ «عباسیان»؛ ترجمه: علیرضا اشتری تفرشی؛ مجله نامه تاریخ‌پژوهان، ش 24.
  26. مادلونگ، ویلفرد (1386)؛ «کیسانیه»؛ ترجمه: علی‌اکبر عباسی؛ مجله نامه تاریخ‌پژوهان، ش 11.
  27. مسعودی، علی بن حسین (1390)؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛2 ج، ترجمه: ابوالقاسم پاینده؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  28. مشکور، محمدجواد (1387)؛ فرهنگ فرق اسلامی‌؛ مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.
  29. مقریزی، احمد بن علی (1418)؛ المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار؛ ج 4، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  30. ممتحن، حسینعلی (1391)؛ نهضت شعوبیه؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  31. نوبختی، حسن بن موسی (1391)؛ فرق الشیعه؛ ترجمه: محمدجواد مشکور؛ تهران: علمی و فرهنگی.
  32. یاسری، علی (1382)؛ «شیعه بنی‌عباس و فرقه الراوندیه»؛ پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، ش 7.
  33. یعقوبی، محمد بن واضح (1389)؛ تاریخ یعقوبی، ترجمه: محمد ابراهیم آیتی؛ 2 ج، تهران: علمی و فرهنگی.
  34. یظی، احمد عبدالله (۲۰۰۹)؛ دراسة فی الفرق و الطوائف الاسلامیه؛ قاهره: الهیئة المصریه العامه الکتاب.
  35. Kohlberg, E(1995), Al-Rawandiyya, The encyclopedia of islam, vol.8, Brill.
  36. Crone, Patrucia (2012),The nativist prophets of early Islamic iran, Cambridge Univercity.