از افراطی‌گری تا زیست دموکراتیک دینی (گونه شناسی جریان‌های اسلام‌گرای کردی اهل سنت بعد از انقلاب اسلامی در ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22034/jid.2022.256344.2108

چکیده

مسئلۀ اساسی این پژوهش گونه‌شناسی جریان‌های اسلام‌گرای کردی اهل سنت بعد از انقلاب اسلامی در کردستان ایران است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و نیز انجام مصاحبه‌هایی با افراد صاحب‌نظر و آشنا به تحولات میدانی و تاریخی مسائل کردستان، سعی شده است به گونه‌شناسی جریان‌های موجود در کردستان ایران پرداخته شود. از مهم‌ترین جریان‌های فکری می‌توان به مکتب قرآن، سلفی‌ها، «جماعت دعوت و اصلاح» و تصوف اشاره کرد که خاستگاه اجتماعی فکری در جامعه دینی این منطقه دارند. مکتب قرآن جریانی است که توسط احمد مفتی‌زاده پایه‌گذاری شد و درصدد احقاق حقوق کردها از طریق سیاسی برآمد؛ «جماعت دعوت و اصلاح» تحت تأثیر اخوان المسلمین بودند و با رویکردی معتدل، مدنی و در چارچوب قانون به دنبال فعالیت سیاسی هستند؛ سلفی‌ها با در‌نظر‌گرفتن ویژگی‌های صدر اسلام در جایگاه جامعه‌ای مطلوب، با بیشتر ظواهر جامعه فعلی به طور رادیکال در ستیز هستند و در راه رسیدن به هدف خود، گاهی راهکارهای افراطی را در نظر دارند. جریان تصوف جریانی معطوف به فرد و عرفان عملی است؛ آنها بر تزکیه فرد و پیروی از شیخ معنوی در برپاداشتن اسلام و دستورات خداوند تأکید می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

From Extremism to Religious Democratic Life: A Typology Islamist Sunni Kurdish Movements in Iran following the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • jamil ghoreyshi 1
  • reza khorasanie 2
1 MA, Political Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research aims to provide a typology of Islamist Sunni Kurdish movements that have emerged in Kurdistan, Iran, in the aftermath of the Islamic Revolution. The study utilizes a descriptive-analytical approach, drawing upon extensive library sources and interviews with experts who possess in-depth knowledge of the field and the historical developments in Kurdistan. By employing these research methods, the paper endeavors to shed light on the diverse typology of current movements within Kurdistan, Iran. Major intellectual movements are the Quran School, Salafists, and Iranian Call and Reform Organization. These movements have both social and intellectual origins. The Quran School, established by Ahmad Moftizadeh, aims to advocate for Kurdish rights through political means. The Iranian Call and Reform Organization draws inspiration from the Muslim Brotherhood and engages in political activism with a moderate and law-abiding approach. Salafists hold the belief that the early Islamic community represents the ideal society, leading them to vehemently oppose various aspects of the present society. In their pursuit of these goals, they may sometimes adopt radical methods. The Sufi movement, on the other hand, is focused on individualistic spiritual practices and practical mysticism. They emphasize personal purification and place importance on following a spiritual leader to adhere to Islamic principles and divine commands.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdistan
  • Quran School
  • Iranian Call and Reform Organization
  • Salafism
  • Sufism
  1. . بالاس، ادگار (1377)؛ جنبش کردها؛ ترجمه اسماعیل فتاح قاضی؛ تهران: نگاه.

    1. برویین‌سن، مارتین وان (1383)؛ جامعه‌شناسی مردم کرد؛ ترجمه: ابراهیم یونسی؛ تهران: نشر پانیذ.
    2. پورمحمدی املشی، نصرالله و علیه جوانمردی (1394)؛ «نقش و جایگاه مشایخ طریقت در تحولات اجتماعی تاریخ معاصر کردستان»؛ پژوهش‌نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال چهارم، ش دوم.
    3. توکلی، محمد‌رئوف [بی‌تا]؛ تاریخ تصوف در کردستان؛ تهران: اشراقی.
    4. جاف، حسن (1353)؛ «طریقت در میان کردها، بررسی‌های تاریخی»؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سال 9، ش 5.
    5. حائری، محمدحسن (۱۳۷۹)؛ راه گنج، اصول و مبانی عرفان و تصوف در ادب فارسی؛ تهران: مدینه.
    6. حلمی، مصطفی (2005 م)؛ قواعد المنهج السلفی فی الفکر الإسلامی: بحوث فی العقیدة الإسلامیة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
    7. خسروی، جمال (1390)؛ «تطورات گفتمان مکتب قرآن (علل و زمینه‌ها)»؛ رسالۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی؛ استاد راهنما: حسین کچوئیان؛ دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
    8. رمضان، طارق (1386)؛ مسلمانان غرب و آینده اسلام؛ ترجمه: امیر رضایی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    9. ره‌فیق، سابیر (2006 م)؛ کولتوور و ناسیونالیسم (مجموعه کتاب‌های تیشک) چاپی سییه‌م، سلیمانی: [بی‌نا].
    10. زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۹۲)؛ ارزش میراث صوفیه؛ تهران: امیرکبیر.
    11. علیار، ناصر (1385)؛ سلفیه در روزگار ما؛ بوکان: [بی‌نا].
    12. فلاح، رحمت‌الله (1392)؛ «گونه‌شناسی جریان‌های اسلام‌گرا در اقلیم کردستان عراق»؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ش 35.
    13. قشیری، ابوالقاسم (۱۳۸۵)؛ رساله قشیریه؛ ترجمه: ابوعلی حسن بن احمد عثمانی؛ تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر؛ چ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
    14. کدیور، محسن (1397)؛ جزوه «جفای جمهوری اسلامی به احمد مفتی‌زاده».
    15. گیب، همیلتون (1380)؛ اسلام؛ بررسی تاریخی؛ ترجمه: منوچهر امیری؛ تهران: علمی و فرهنگی.
    16. مزینانی شریعتی، سارا و سامان ابراهیم‌زاده (1396)؛ «مکتب قرآن؛ مؤمنانی در نوستالژی امت»؛ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، ش 39.
    17. مفتی‌زاده، احمد [بی‌تا]؛ دین و انسان: جستاری مقدماتی در مفهوم دین و انسان؛ [بی‌جا]: به کوشش یاران قدیمی کاک‌احمد(هاورییانی نوی).

    19.مفتی‌زاده، احمد(1355)؛مجموعه «جزوات کاک احمد مفتی زاده».

    1. موکریانی تابانی،حبیب‌الله (۱۳۸۰)؛ وحدت قومی کرد و ماد، منشأ و تاریخ تمدن کردستان؛ تهران: گستره.
    2. هوشمند، مختار (2020 م)؛ سلفی‌های جهادی در کردستان؛ ترجمه و حواشی: آگری اسماعیل‌نژاد؛ مجموعه کتاب‌های تیشک، ش 1.