توحید ذاتی احدی از دیدگاه ابن‌عربی و تحلیل آن در سنجه روایات معصومین (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی، دانشیار دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22034/jid.2024.273830.2160

چکیده

توحید ذاتی از مهم‌ترین مسائل توحیدی است که کم‌وکیف تقریر آن دارای اهمیت و از چالش‌های مباحث عرفانی و کلامی است؛ به گونه‌ای که اندک‌تغییری در چشم‌انداز فهم و تقریر آن، به ایجاد زاویه و خروج از توحید ناب اهل بیت (ع) منجر خواهد شد.
توحید ذاتی احدی و فردانی دو گونه از برجسته‌ترین تقریرهای ابن‌عربی است که در قالب ویژگی‌های خاصی به تصویر کشیده و با برهان‌هایی به اثبات رسانیده است. این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی و استنباطی کوشیده است با تأکید بر توحید ذاتی احدی، ضمن به‌تصویر‌کشیدن دیدگاه ابن‌عربی در این‌باره در قالب صورت‌بندی جدیدی، تفاوت آن را با توحید فردانی بیان می‌کند. همچنین آن را در سنجه روایات می‌گذارد و با ارائه تحلیل‌هایی هم تعبیر لفظی توحید ذاتی احدی و هم حقیقت معنایی آن را از دیدگاه ابن‌عربی در این سنجه مورد بذل تأملاتی پژوهشی قرار داده است و نقطه عطفی را در زمینه همسویی و ناهمسویی این دیدگاه با روایات بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Essential Unitary Monotheism in Ibn al-ʿArabī’s View: An Analysis in terms of Hadiths transmitted from the Infallibles

نویسندگان [English]

  • marzieh sadegi rashti 1
  • mahdiyehsadat mostsghimi 1
  • vahideh akrami 2
1 Associate professor, University of Qom, Qom, Iran
2 PhD student, Islamic Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Essential monotheism, also known as the unity of the divine essence (al-tawḥīd al-dhātī), stands as a pivotal tenet within monotheistic discourse. Crafting its formulation is a profound challenge for both mysticism and theology alike. Even subtle alterations in its interpretation and articulation possess the potential to veer away from the pristine monotheism upheld by the Ahl al-Bayt or the Prophet’s Household.
Unitary (aḥadī) monotheism and singular (fardānī) monotheism represent two versions of Ibn al-ʿArabī’s conception of monotheism, each depicted uniquely and substantiated through specific proofs. Employing a descriptive-analytic and deductive approach, this article delves into the core of essential unitary (aḥadī) monotheism, offering a distinct reinterpretation of Ibn al-ʿArabī’s perspective separate from singular monotheism. Furthermore, we assess his viewpoint in light of hadiths, conducting analyses of both the terminology and underlying significance of essential unitary monotheism to ascertain its alignment with the teachings of hadiths

کلیدواژه‌ها [English]

  • essential monotheism
  • unitary monotheism
  • Infallibles
  • Ibn al-ʿArabī

مراجع

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
امام سجاد (ع)، علی بن محمد (1418 ق)؛ الصحیفة السجادیة؛ قم: الهادی.
امام عسکری (ع)، حسن بن علی (1409 ق)؛ التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام؛ قم: مدرسه امام مهدی.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1422 ق)؛ التفسیر؛ تحقیق: سمیر مصطفی رباب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
___________ (1425 ق)؛ رسائل؛ تحقیق: محمد عبدالکریم النمری؛ بیروت: دار الکتب العلمیه.
___________ (1336 ق)؛ التدبیرات الإلهیة فی إصلاح المملکة؛ لیدن: [بی‌نا].
___________ [بی‌تا]؛ الفتوحات المکیه؛ بیروت: دار صادر.
___________ (1370 ش)؛ فصوص الحکم؛ چ دوم، [بی‌جا]: انتشارات الزهراء (س).
ابن‌قولویه، جعفر بن محمد (1356 ق)؛ کامل الزیارات؛ نجف: مرتضوی.
آملی، سیدحیدر (1368 ش)؛ جامع الأسرار و منبع الأنوار؛ تهران: انتشارات علمى و فرهنگى وزارت فرهنگ و آموزش عالى.
_________ (1367 ش)؛ المقدمات من کتاب نص النصوص؛ چ دوم، تهران: انتشارات توس.
امینی‌نژاد، علی (1394 ش)؛ آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی؛ چ چهارم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
بحرانی، سیدهاشم (1378 ش)؛ الإنصاف فى النص على الأئمة؛ مترجم: سیدهاشم رسولی محلاتی؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.‏
التلمسانی، عفیف‌الدین (1371 ش)؛ شرح منازل السائرین؛ قم: بیدار.
جامی، عبدالرحمن (1358 ش)؛ الدرة الفاخرة فی تحقیق مذهب الصوفیة و المتکلمین و الحکماء المتقدمین‏؛ تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
___________ (1370 ش)؛ نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص؛ چ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حرانی، ابن‌‌شعبه (1404 ق)؛ تحف العقول عن آل الرسول (ص‏)؛ قم: جامعه مدرسین.
حسن‌زاده آملی، حسن (1378 ش)؛ ‏ممد الهمم در شرح فصوص الحکم؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حلی، حسن بن یوسف (1413 ق)؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی؛ چ چهارم، قم: موسسه نشر الاسلامی.
حلی، ابن‌‌فهد (1407 ق)؛ عدة الداعی و نجاح الساعی‏؛ قم: دار الکتاب اسلامى‏.
خوارزمی، حسین بن علی (1368 ش)؛ شرح فصوص الحکم؛ چ دوم، تهران: مولى.
سبحانی، جعفر (1386 ش)؛ العقیدة الإسلامیة؛ چ سوم، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، هادی (1380 ش)؛ شرح المنظومه؛ تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی؛ چ دوم، تهران: نشر ناب.
سعیدی، گل بابا (1383 ش)؛ فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن‌عربی؛ تهران: شفیعی.
شریف مرتضی، سیدابوالقاسم علی بن حسین (1405 ق)؛ رسائل؛ تحقیق: سیدمهدی رجایی؛ قم: دار القران الکریم.
صدوق، محمد بن علی (1398 ق)؛ التوحید؛ قم: جامعه مدرسین.
_____________ (1378 ق)؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام‏؛ تهران: نشر جهان.
_____________ (1404 ق)؛ من لا یحضره الفقیه؛ چ دوم، قم: جامعه مدرسین.
طبرسی، احمد بن علی (1403 ق)؛ الإحتجاج على أهل اللجاج؛ مشهد: مرتضی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1414 ق)؛ الرسائل العشر؛ چ دوم، تهران: مؤسسه النشر الاسلامی.
فرغانی، سعید (1379 ش)؛ مشارق الدراری؛ تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی؛ چ دوم، تهران: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
فیض‌الاسلام، سیدعلی‌نقی (1376 ش)؛ ترجمه و شرح الصحیفه السجادیه؛ چ دوم، تهران: فقیه.
قونوی، صدرالدین (1371 ش)؛ الفکوک؛ تهران: مولى.
__________ (1375 ش)؛ النفحات الإلهیة؛ تهران: مولی.
__________ (1374 ش)؛ مفتاح الغیب؛ تصحیح: محمد خواجوی؛ تهران: مولی.
قیصری، داوود (1375 ش)؛ شرح فصوص الحکم؛ تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
کاشانی، عبدالرزاق (1381 ش)؛ اصطلاحات الصوفیه؛ تصحیح: مجید هادی‌زاده؛ تهران: حکمت.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362 ش)؛ الکافی؛ تهران: اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (مختلف)؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار؛ تهران: اسلامیه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار