حقیقت تأویل از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت‌علمی و استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشکده عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، قم، ایران

10.22034/jid.2024.291705.2226

چکیده

تأویل در قرآن یکی از چالشی‌ترین مسائل قرآنی دانسته می‌شود. از جمله اندیشمندان معاصری که نگاه جامعی به بحث تأویل دارند، آیت‌الله جوادی آملی است. از دیدگاه ایشان بیشترین کاربردهای تأویل در قرآن حکیم، ناظر به حوزه لفظ، مفهوم و معنا، تفسیر و تبیین نیست، بلکه دربارۀ ارجاع به واقعیت عینی و خارجی اعم از دنیا و آخرت است.
آنچنان‌که ظاهرها با ظاهر و باطن‌ها با باطن سنجش‌شدنی است، تأویلات قرآن نیز با أم‌الکتاب قابل سنجش است؛ چراکه أم‌الکتاب همان خطوط کلی آیات قرآن به شمار می‌آیند. لازمه این دیدگاه که یکی از دیدگاه‌های بدیع این حوزه به شمار می‌آید، این است که کلّ قرآن اعم از محکم و متشابه تأویل دارد و سنجش این تأویلات، با أم‌الکتاب است و روز قیامت ظرف تحقق تأویل قرآن به شمار می‌آید. نگاه کاربردی به این دیدگاه، آن است که فهم تأویلات قرآن به لحاظ ارجاع‌شان، به صورت طولی اول برای خداوند؛ دوم برای کسانی که به مقام مشیئت خداوند نایل شده‏اند؛ سوم برای خواص اهل‏بیت (ع) میسر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Account of “Taʾwīl” from the perspective of Ayatollah Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • mostafa farhoudi 1
  • hojjat zabihifar 2
1 Assistant professor, Department of Islamic Mysticism and Sufism, Faculty of Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD, Islamic Mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

"Taʾwīl" (esoteric interpretation) stands as one of the most intricate Quranic topics. Among contemporary scholars, Ayatollah Javadi Amoli offers a comprehensive exploration of this issue. He argues that in the Quran, the majority of instances where "taʾwīl" is mentioned extend beyond mere linguistic interpretation, conceptual delineation, or explanation. Rather, they delve into the realm of objective external realities, encompassing both worldly matters and the hereafter. Just as exteriors can be measured with exteriors and interiors with interiors, Quranic “taʾwīl” or interpretation can be gauged against the "mother of the book," which serves as the foundational framework for Quranic verses. This innovative perspective suggests that the entirety of the Quran, including its definitive (muḥkam) and ambiguous or metaphorical (mutashābihāt) verses, possesses interpretative depth. These interpretations should be assessed in light of the "mother of the book," with the context of the Day of Resurrection serving as the fulcrum for Quranic interpretation to unfold. Practically, according to this perspective, understanding Quranic interpretation in terms of their references is first the prerogative of God, then those attaining the status of divine providence, and finally, the selected household of the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • taʾwīl
  • interpretation
  • Javadi Amoli
  • Quranic exegesis
  • mother of the book
  • application
  • comparison
قرآن کریم
ابن‌تیمیه، تقی‌الدین احمد بن عبدالحلیم [بی‌تا]؛ الاکلیل در المسائل الکبری؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (۱۴۰۴ ق)؛ زاد المسیر فی علم التفسیر؛ بیروت: [بی‌نا].
آلوسی، محمد بن روح‌الله [بی‌تا]؛ روح المعانی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آملی، سیدحیدر بن علی (۱۴۱۶ ق)؛ تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب اللّه العزیز المحکم؛ تهران: چاپ محسن موسوی تبریزی.
جرجانی، علی بن محمد (1405 ق)؛ کتاب التعریفات؛ بیروت: [بی‌نا].
جوادی آملی، عبدالله (1382 ش)؛ سرچشمه اندیشه؛ ج 1، قم: نشر اسراء.
ــــــــــــــــ (1386 ش)؛ شمس الوحی تبریزی (سیره علمی علامه طباطبایی)؛ قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــــ (1387 ش)؛ معاد در قرآن؛ تحقیق: علی زمانی قمشه‌ای؛ قم: نشر اسراء.
ــــــــــــــــ (1388 الف)؛ تسنیم (تفسیر قرآن کریم)؛ تحقیق: علی اسلامی؛ ج 1، قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــ (1388 ب)؛ قرآن در قرآن؛ تحقیق: محمد محرابی؛ قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــ (1389 الف)؛ تسنیم (تفسیر قرآن کریم)؛ تحقیق: عبدالکریم عابدینی؛ ج 13، قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــــ (1389 ب)؛ تسنیم (تفسیر قرآن کریم)؛ تحقیق: سعید بندعلی و عباس رحیمیان؛ ج 19، قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــــــ (1389 ج)؛ رازهای نماز؛ تحقیق: حسین شفیعی؛ قم: نشر اسراء.
ــــــــــــــــــ (1389 د)؛ توحید در قرآن؛ قم: نشر اسراء.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌بکر (1967 م)؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم؛ قاهره: [بی‌نا].
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۳ ش)؛ تفسیر القران الکریم؛ قم: نشر محمد خواجوی.
طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417 ق)؛ المیزان فى تفسیر القرآن؛ ج 3 و 10، قم: نشر جامعۀ مدرسین‏.
طبرسى، فضل بن حسن (1372 ش)؛ مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن؛‏ ج 1، تهران: ناصرخسرو‏.
طیب، سیدعبدالحسین (چاپ دوم، 1378 ش)؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلام.
فاخوری، حنا و خلیل جر (۱۳۵۸ ش)؛ تاریخ فلسفه در جهان اسلامی؛ ترجمه: عبدالمحمد آیتی؛ تهران: [بی‌نا].
قیصری، داود بن محمود (۱۳۵۷ ش)؛ رسائل قیصری؛ تصحیح: جلال الدین آشتیانی؛ مشهد: [بی‌نا].
مرکز الثقافه والمعارف القرآنیه (1375 ش)؛ علوم القرآن عند المفسرین؛ قم: مرکز الثقافه والمعارف القرآنیه.
معرفت، محمدهادی (1386 ش)؛ التمهید فی علوم القران؛ ج 3، قم: موسسه انتشاراتی التمهید.
ــــــــــــــ (1376 ش)؛ «تأویل از دیدگاه علامه طباطبایی»؛ پژوهش‌های قرآنی؛ ش 9 ـ 10.
ــــــــــــــ (1375 ش)؛ «حقیقت تأویل قرآن»؛ مجله پاسدار اسلام، ش 181.
موسوى سبزوارى، سیدعبد‌الاعلى‏ (1409 ق)؛ مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن؛ بیروت: موسسه اهل‌بیت (ع).
نصر، سیدحسین (۱۳۵۴ ش)؛ سه حکیم مسلمان؛ ترجمه: احمد آرام؛ تهران: [بی‌نا].