بررسی و نقد اشکالات عبدالفتاح خالدی بر اندیشۀ توحیدی شیعه در اصول کافی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه شیعه ‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/jid.2022.283660.2197

چکیده

خالدی در کتاب الکلینی و تأویلاته الباطنیة به نقد دیدگاه‌هایِ شیعیان پرداخته است. از جمله مسائلی که او دلیلِ انحراف شیعه برداشت می‌کند، نگرش شیعه به توحید است. او معتقد است شیعیان در مسئلۀ توحید در الوهیت و عبادت، ربوبیت و صفات به خطا رفته‌اند؛ زیرا اهل‌بیت را واسطۀِ فیض خداوند می‌شمارند؛ همچنین با خارج‌کردن آیاتِ قرآن از معنایِ ظاهری خود، اسمای خداوند را به معنایِ امامان خویش دانسته‌اند و ائمۀ خویش را هم‌سنگ خداوند قرار داده‌اند. این نوشتار ابتدا مبانی کلی توحید از نگاه شیعه و وهابیت ـ که خالدی از آن مبانی استفاده می‌کند ـ را بیان می‌کند؛ سپس مبانی وهابیت را نقادانه بررسی می‌نماید. در ادامه نقدهایِ خالدی ـ که در کتابِ الکلینی و تأویلاته الباطنیه، مذکور‌اند ـ را بررسی کرده‌ایم و نشان داده‌ایم اعتقادات شیعه نه‌تنها منحرفانه نیست، بلکه با عقل و آیات قرآن سازگاری دارد و اتهاماتِ واردشده توسط خالدی بر اندیشه شیعه و کتاب کافی وارد نیست. مدعایِ وهابیت موجه نیست؛ چراکه آنان یا نتوانستند مراد شیعیان را دریابند یا در تبیین مدعا به مغالطه دست زده‌اند. در این پژوهش از روش‌ بحث کلامی استفاده کرده‌ایم و در برابر نقدهای خالدی از استدلال‌های عقلی و نقلی بهره برده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination and Critique of Abdel Fattah al-Khalidi’s Objections to the Shiite Monotheistic View in Uṣūl al-Kāfī

نویسندگان [English]

  • Alireza Fayyazi 1
  • mohamad Moein Far 2
  • mohammad hassan mhmozaffar 3
1 PhD student, Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate professor, Department of Wahhabi Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

In his book titled (al-Kulaynī wa-taʾwīlātuh al-bāṭiniyya (Al-Kulaynī and his exoteric interpretations), Abdel Fattah al-Khalidi presents a critical analysis of Shiite perspectives. One particular aspect that he identifies as a source of deviation within Shiism is their understanding of monotheism. Al-Khalidi argues that Shias have made an error regarding the unity of divinity, worship, Lordship, and attributes, as they perceive the Ahl al-Bayt (the Prophet's Household) as intermediaries for receiving God's grace. Furthermore, by offering exoteric interpretations of Quranic verses, they construe the divine names as their own Imams, treating them as equivalent to their Imams. In this article, we aim to present an overview of the fundamental concepts of monotheism as understood by both Shiite and Wahhabi perspectives, where the latter is the framework employed by al-Khalidi. Subsequently, we conduct a critical analysis of the principles espoused by Wahhabi ideology. Furthermore, we meticulously scrutinize al-Khalidi's criticisms outlined in his book, revealing that Shiite beliefs are not deviant but rather harmonious with reason and supported by Quranic verses. Consequently, we refute al-Khalidi's allegations against the Shiite viewpoint and his critique of the book al-Kāfī. The claim made by Wahhabis lacks justification as it demonstrates a failure to comprehend the Shia beliefs, or it may be based on a fallacious reasoning. In this study, we employ a method of theological discourse, presenting theoretical and textual arguments to counter al-Khalidi's criticisms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monotheism
  • unity of worship
  • unity of names and attributes
  • unity of divinity
  • al-Khalidi
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌مشهدی، محمد بن جعفر (1378 ق)؛ المزار الکبیر؛ قم: موسسة النشرالاسلامی.
    2. البستانی، محمود (1993 م)؛ البلاغة العربیة فی ضوء المنهج الاسلامیة؛ لبنان: دار البلاغة.
    3. بن‌باز، عبدالعزیز (1420 ق)؛ مجموع فتاوی ومقالات متنوعه؛ ریاض: دار الوطن.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1388 ش)؛ توحید در قرآن؛ قم: اسراء.
    5. جوهری، اسماعیل بن حماد (1416 ق)؛ الصحاح؛ بیروت [بی‌نا].
    6. حلی، یوسف بن مطهر (1401 ق)؛ أجوبة المسائل المهناوّیة؛ قم: مطبعة الخیام.
    7. خالدی، صلاح عبدالفتاح (1980 م)؛ الکلینی وتأویلاته الباطنیة للآیات القرآنیة فی کتابه أصول الکافی؛ اردن: دارعمار.
    8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416 ق)؛ المفردات فی غریب القرآن؛دمشق: دارالقلم.
    9. رضوانی، علی‌اصغر (1389 ش)؛ خداشناسی و پاسخ به شبهات؛ قم: انتشارات مسجد جمکران.
    10. ـــــــــــــــ (1393 ش)؛ سلفی‌گری و پاسخ به شبهات؛ قم: انتشارات مسجد جمکران.
    11. سبحانی، جعفر (1406 ق)؛ التوحید والشرک فی القرآن الکریم؛ بیروت: نشرموسسه الفکر الاسلامی.
    12. سیدان، سیدجعفر (1394 ش)؛ توحید و جبر و اختیار در قرآن کریم؛ قم: دلیل ما.
    13. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1384 ش)؛ التوحید؛ قم: موسسه نشر الاسلامی.
    14. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    15. طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب (1381 ش)؛ الاحتجاج؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    16. طوسی، خواجه نصیر (1388)؛ کشف المراد؛ قم: دار العلم.
    17. طوسی، محمد بن حسن (1417 ق)؛ الفهرست؛ قم: موسسه نشر الفقاهه.
    18. عابدی، احمد (1391 ش)؛ توحید و شرک در نگاه شیعه و وهابیت؛ قم: موسسه فرهنگی مشعر.
    19. عبدالوهاب، محمد (1413 ق)؛ عقیدة الشیخ؛ [بی‌جا]: دارالدعوة السلفیة.
    20. العثیمین، محمد بن صالح بن محمد (1424 ق)؛ القول المفید على کتاب التوحید؛ ریاض: دار ابن الجوزی.
    21. کریمی، جعفر (1379 ش)؛ توحید از دیدگاه عقل و نقل؛ قم: [بی‌نا].
    22. کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق)؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    23. مامقانی، عبدالله (1349 ق)؛ تنقیح المقال فی علم الرجال؛ نجف:[بی‌نا].
    24. مجلسی،محمدباقر؛ بحارالانوار (1386 ش)؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    25. مصباح یزدی، محمدتقی (1374 ش)؛ آموزش عقاید؛ تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
    26. معرفت، محمدهادی (1385 ش)؛ تاریخ قرآن؛ تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    27. نجاشی، أحمد بن علی (1374 ش)؛ رجال نجاشی؛ موسسه نشر الاسلامی.