تبیین نظری حُب در اندیشۀ اخلاقی ابن‌مسکویه و ابن‌حزم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان

2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان.

چکیده

یکی از روش‌های بسیار مفید و مؤثر تربیت، نزد مربیان تعلیم و تربیت و اندیشمندان مسلمان، محبت و مهرورزی است. ابن‌مسکویه و ابن‌حزم دو اندیشمند هم‌عصر قرن چهارم هجری، در فلسفه تعلیم و تربیت خود با نگاهی روان‌شناختی ماهیت، انواع، مراتب و مؤلفه‌های مربوط به محبت را تحلیل کرده‌اند. در اندیشه اخلاقی ابن‌مسکویه، اصل محبت عنوان عامی برای بیان استعداد ذاتی بشر در ارتباط و همبستگی معرفی شده است. دوستی، رنگ اجتماعی دارد و از فروع عدالت و برتر از آن شمرده می‌شود. هر دو اندیشمند با اینکه قائل به مراتب و انواع گوناگون محبت و حالات نفسانی محب هستند اما تفاوت‌هایی نیز در این بحث دارند؛ از جمله اینکه ابن‌مسکویه از برترین مرتبۀ محبت با عنوان «عشق» یاد کرده که مخصوص خداوند و حاصل افاضه و القای الاهی است. اما ابن‌حزم برترین محبت را اگرچه با عنوان «عشق» یاد کرده که با مرگ فنا می‌پذیرد، اما آن را «این‌سویی» و از نوع محبت محبت‌کنندگان در راه خدای متعال می‌داند. به عبارت دیگر، عشق نزد ابن‌مسکویه «آن‌سویی» است، اما نزد ابن‌حزم «این‌سویی».

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theoretical Explanation of Love in Moral Thinking of Ibn Hazm and Ibn Miskawayh

نویسندگان [English]

  • Asqhar Salimi Naveh 1
  • Maryam Poorrezagholi 2
1 assistant Professor, Department of Theology and Philosophy, Wali- Asr University, Rafsanjan
2 assistant Professor, Department of Theology and Philosophy, Wali- Asr University, Rafsanjan
چکیده [English]

One of the most beneficial and effective ways for the teacher trainers and Muslim scholars is the affection and kindness. Ibn Miskawayh and Ibn-Hazm, two contemporary thinkers of the fourth century, in their philosophy of education, have psychologically analyzed the nature, types, dimensions and components of kindness. In the moral thought of Ibn Miskawayh, the principle of affection is introduced as a general title for the expression of the inherent human talent in having communication and solidarity of individuals. Friendship has a social color and is a branch of justice and superior to it. Both thinkers, in spite of believing in various degrees and kinds of affection and emotional states of lover, differ over this issue: Ibn-Miskawayh has referred to the highest affection order as “love”, which is just for God and the result of divine indulgence. On the other hand, although Ibn Hazm mentions the supreme affection as "love", which perishes with death, he considers it “terrestrial” and views it as a type of love of those who love just for the sake of the glorious God. In other words, love for Ibn Miskawayh is “terrestrial” while for Ibn-Hazm it is “celestial.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • affection
  • kindness
  • love
  • Education
  • Ibn-Hazm
  • Ibn-Miskaway
قرآن کریم، ترجمه: محمدمهدی فولادوند.
ابن بسام، علی (1358/1939). الذخیرة فی محاسن اهل الجزیرة، قاهره: دار الکتب المصری، ج1.
ابن حزم، علی (1366). تجارب الامم، تحقیق و مقدمه: ابوالقاسم امامی، قاهره: دار السروش لطباعة والنشر.
ابن حزم، علی (1978). الاخلاق والسیر فی مداواه النفوس، بیروت: دار الافاق الجدیدة.
ابن حزم، علی (1980). الفصل فی الملل والاهواء والنحل، بیروت: دار الفکر.
ابن حزم، علی (1985). طوق الحمامة، به کوشش: صلاح الدین قاسمی، قاهره: کتاب‌فروشی التوفیقیة.
ابن خلکان، احمد ابن محمد (1418). وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان ممّا ثبت بالنقل والسماع و أثبته العِیان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن صاعد اندلسی (1912). طبقات الامم، به کوشش: لویس شیخو، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1370/1951). الهوامل والشوامل، به کوشش: احمد امین و احمد صفر، قاهره: دار السروش لطباعة والنشر.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1381). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ترجمه: علی‌اصغر حلبی، تهران: انتشارات اساطیر.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1928). السعادة، محمود علی صبیح، قاهره: المکتبة المحمودیة التجاریة.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1947). الفوز الاصغر، تحقیق: عبدالفتاح احمد فؤاد، بن‌غازی: دار الکتاب اللیبی.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1985). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاخلاق، بیروت: دار الکتب العلمیة.
«ابومحمد ابن حزم» (1395)، در: ویکی‌فقه، http://wikifeqh.ir
بهشتی، محمد؛ ابوجعفری، مهدی؛ علی‌نقی فقیهی (1388). زیر نظر: علی‌رضا اعرافی، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: سمت، ج2.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1414). صحیح ادب المفرد، محقق: محمد ناصرالدین الالبانی، لبنان: مکتبة الدلیل.
جاهد، محسن (1392). «اندیشه‌های اخلاقی ابن‌حزم»، در: پژوهش‌های اخلاقی، ش13، ص83-103.
دی بور، ت. ج. (1319). تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمۀ: عباس شوقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عثمان نجاتی، محمد (1914). الدراسات النفسانیة عند العلماء المسلمین، ترجمه: سعید بهشتی، تهران: انتشارات رشد.
گوتک، جرالد ال. (1388). مکاتب فلسفی و آرای تربیتی، ترجمه: محمدجعفر پاک‌سرشت، تهران: سمت.
مجلسی، محمدباقر (1404). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء، ج84.
مجلسی، محمدباقر (1983). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج68.
نصیرالدین طوسی، محمد ابن محمد (1360). اخلاق ناصری، تصحیح: مجتبی مینوی و علی‌رضا حیدری، تهران: انتشارات خوارزمی.
نقیب‌زاده، عبدالحسین (1380). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، تهران: انتشارات طهوری.
هیوم، رابرت (1391). ادیان زنده جهان، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: نشر علم.
Aristotle (1999). Nicomachean Ethics, 2nd ed., Indianapolis, Ind.: Hackett Pub. Co.
Cooper, J. (1997). "Aristotle on the form of Friendship", in: The Review of Metaphysics, 30 (4): 619-648.
Walzer, R. (1956). Some Aspects of Miskawaihʼs Tahdhibal – Akhlaq, Rome: Melanges Levi della.