قرینه‌شناسی در اصول فقه مقارن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه دانش‌های وابسته به فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

قرائن به جمیع اقسامش تأثیری انکارناپذیر در شکل‌گیری ظهور لفظی منابع نقلی دارد، ولی چگونگی این تأثیر با توجه به تعریف قرینه و تفکیک آن از ذوالقرینه و با توجه به اقسام قرائن محل بحث است. در آثار اصولیان از مذاهب مختلف به ضابطه‌ای کلی در شناخت قرینه از ذوالقرینه می‌توان رسید و در تقسیم قرائن، به دو مسیر مختلف برای دسته‌بندی قرائن و نحوه تأثیر آنها باید توجه کرد. در دسته‌بندی سنتی علم اصول، که در اصول فقه شیعه تکامل یافته است، هفت نوع تقسیم وجود دارد که بیشتر آنها ناظر به جنس قرینه است، ولی در دسته‌بندی دیگری که محققان اهل سنت مطرح کرده‌اند قرائن بر اساس نحوه تأثیر در دلالتِ ذوالقرینه به پنج قسم تقسیم شده‌اند. نتیجه این گونه مطالعه تطبیقی آن است که بحث قرینه‌شناسی تکمیل شود و این نیازمند هر دو گونه بحث است؛ هم بحث از ماهیت و جنس قرینه، و هم بحث از نحوه دخالت آن در دلالت، تا در نهایت بتوان میان اجمال و ظهور، مرزبندی روشنی پدید آورد و ابعادی از نظریه تفسیر متن نزد اصولیان را روشن کرد. در هر دو بحث، تحلیل و بررسی انتقادی دیدگاه‌ها نیز انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Contextology in the Contemporary Principles of Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Reza Esfandiyari (Islami)
Associate Professor, Department of Sciences related to Jurisprudence, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
چکیده [English]

Context in all its forms has an undeniable effect on the formation of the verbal signification of narrated sources. However, considering the definition of context, its separation from what it belongs to and the types of context, the quality of the effect is debatable. In the works of Usuli scholars from different denominations, general criteria can be reached in recognizing the context from what it belongs to. And in dividing the context, two different ways of classification and quality of its effect should be considered. In the traditional classification of the science of the principles of jurisprudence, which has evolved in Shiism, there are seven divisions, most of which are related to the type of context, but in another classification proposed by Sunni scholars, it is divided into five types based on the quality of their effects on the signification of what context belongs to. The result of this comparative study is to help complete contextology, which requires two types of discussion; the discussion of the nature and type of context, and the discussion of the quality of its involvement in signification. Thus, in the end, a clear demarcation can be made between ambiguousness and unambiguousness, and some aspects of the theory of text interpretation by Usuli scholars can be clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contextology
  • Contexts
  • Contextuality
  • Types of Context

مراجع

قرآن کریم.
آشتیانی، محمد حسن (1429). بحر الفوائد فی شرح الفرائد، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
آمدی، سیف‌الدین علی بن محمد (1405). الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت: دار الکتب العلمیة.
اصفهانی، محمدتقی (1429). هدایة المسترشدین: شرح معالم الاصول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعة الثانیة.
انصاری، مرتضی (1416). فرائد الاصول، قم: جامعه مدرسین، چاپ پنجم.
ایروانی، باقر (2007). الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، قم: قلم، چاپ اول.
ایمن، علی صالح (1431). القرائن والنص، بیروت: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، الطبعة الاولی.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1410). صحیح بخاری، قاهره: بی‌نا، الطبعة الثانیة.
بروجردی، محمدتقی (1417). نهایة الافکار: تقریرات محقق عراقی، قم: جامعه مدرسین، چاپ سوم.
بزدوی، علی بن محمد (2011). اصول البزدوی: کنز الوصول الی معرفة الاصول، کراچی: مطبعة جاوید.
بصری، ابو الحسین محمد بن علی (1403). المعتمد فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
تقوی اشتهاردی، حسین (1376). تنقیح الاصول: تقریرات امام خمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
جوینی (1418). البرهان فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
حسینی میلانی، علی (1428). تحقیق الاصول: تقریرات درس وحید خراسانی، قم: نشر الحقائق، چاپ دوم.
حکیم، سید محسن (1408). حقائق الاصول: تعلیقه علی کفایة الاصول، قم: بصیرتی، چاپ پنجم.
حکیم، سید محمد سعید (1414). المحکم فی اصول الفقه، قم: مؤسسة المنار، الطبعة الاولی.
خراسانی، محمدکاظم (1413). کفایة الاصول، حواشی: مشکینی، قم: لقمان، چاپ اول.
خویی، سید ابوالقاسم (1417).‌ اجود التقریرات: تقریرات درس میرزای نائینی، قم: مطبعة عرفان.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (بی‌تا). بدائع الافکار، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
زرکشی، محمد بن بهادر (بی‌تا). البحر المحیط فی اصول الفقه، کویت: دار الصفوة.
صدر، سید محمدباقر (1395). المعالم الجدیدة، نجف: مکتبة النجاح، الطبعة الاولی.
صفوی، سید محمدرضا (1389). «پژوهشی درباره اقل حمل در قرآن»، در: بینات، ش2 (67)، ص57-74.
طباطبایی قمی، تقی (1371). آراءنا فی اصول الفقه، قم: محلاتی، چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن (1417). عدة الاصول، قم: محمدتقی علاقبندان، چاپ اول.
عبدالساتر، حسن (1417). بحوث فی علم الاصول: تقریرات درس شهید صدر، بیروت: الدار الاسلامیة، الطبعة الاولی.
غزالی، ابو حامد محمد (1417).‌ المستصفی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فخر رازی، محمد بن عمر (1418). المحصول، بی‌جا: مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة.
فرحی، سید علی (1430). تحقیق فی القواعد الفقهیة، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
فیاض، محمد اسحاق (1431). محاضرات فی اصول الفقه: تقریرات محقق خویی، قم: مؤسسه احیاء آثار امام خویی، چاپ اول.
قطیفی، سید منیر (1414). الرافد: تقریرات سید علی سیستانی، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی، چاپ اول.
قمی، غلام‌رضا (1428). قلائد الفرائد: تعلیقة فرائد الاصول، قم: مؤسسه میراث نبوی، چاپ اول.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1430). القوانین المحکمة فی الاصول، قم: نشر احیاء الکتب الاسلامیة.
کاظمی خراسانی، محمدعلی (1417). فوائد الاصول: تقریرات درس میرزای نائینی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
متقی هندی، علی (1419). کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
مجاهد، سید محمد (1296). مفاتیح الاصول، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
مظفر، محمدرضا (1383). اصول الفقه، قم: اسماعیلیان، چاپ سیزدهم.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1415). مناهج الوصول الی علم الاصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
موسوی قزوینی، ابراهیم (1371). ضوابط الاصول: تقریرات شریف العلماء، قم: بی‌نا، چاپ سنگی.
واعظ حسینی بهسودی، محمدسرور (1409). مصباح الاصول: تقریرات درس محقق خویی، قم: مکتبة الداوری، چاپ اول.
هاشمی شاهرودی، سید محمد (1417). بحوث فی علم الاصول: تقریرات شهید صدر، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم.
هاشمی شاهرودی، سید محمد (1431). اضواء و آراء، قم: نشر مؤسسه دایرةالمعارف فقه.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار