بررسی مشروعیت نماز نیابتی برای میت از دیدگاه مذاهب فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الاهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد الاهیات، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

یکی از احکام فقهی، نیابت در اعمال عبادی مانند نمازخواندن برای میت از طرف دیگر افراد است. بر اساس قاعده اولیه، مذاهب پنج‌گانه اتفاق نظر دارند که نیابت افراد دیگر در اعمال عبادی مانند نماز در زمان حیات شخص امکان ندارد و باید خود مکلف بخواند؛ ولی برای پس از وفات، بر پایه دیدگاه امامیه، میت با خواندن نمازهای قضا از سوی اجیر و نایب، منتفع می‌شود. پس نماز قضای میت را می‌توان قضا کرد یا به نیابت از وی خواند. از نظر فقهای مشهور مذاهب اهل سنت، نیابت در نماز، پس از مرگ هم صحیح نیست و مرده از عمل دیگران بهره‌مند نمی‌شود. دیگر ادلهٔ این مذاهب، آیاتی از کتاب، سنت پیامبر k و صحابی، اجماع، و بحث مغایرت نیابت در عبادت با پرورش نفس است. با بررسی ادله و دیدگاه برخی از فقیهان ایشان مبنی بر جواز و ادله اثبات‌کننده جواز نیابت از سوی میت، دیدگاه جواز نیابت از میت تقویت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Legitimacy of Proxy Prayers for the Dead from the Perspective of Jurisprudential Denominations

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Alishahi Ghaleh Jughi 1
  • Farzaneh Majidpur 2
1 Associate Professor, Department of Theology, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 Master's Graduate in Theology, Yasouj University, Yasouj, Iran,
چکیده [English]

One of the rules of jurisprudence is to take a proxy for the acts of worship, such as the proxy prayer on behalf of the dead. According to the basic rule, the five denominations agree that it is not possible to represent other people in acts of worship, such as prayer, during their lifetime, and it is obligatory for one to do them himself. But after death, according to the Imami view, the dead benefit from the missed prayers performed by the hireling and the proxy. Therefore, the missed prayer of the dead can be performed on their behalf. According to the famous jurists of the Sunni denominations, representation in prayer is not correct even after death, and the dead do not benefit from the actions of others. Their proofs for this ruling are verses from the Holy Quran, the tradition of the Prophet (S) and the Companions, consensus, and the issue of the contradiction between representation in worship and self-cultivation. By examining the arguments and views of some jurists believing in the permission, as well as scrutinizing the evidence proving the permission of representation of the dead, the view of the correctness of representation of them is strengthened.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayer
  • Physical Obligation
  • Missed
  • Representation
  • Hiring
  • Five Denominations

مراجع

قرآن کریم (1373). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: دار القرآن الکریم.
آلوسی، محمد (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن بابویه قمی، محمّد بن علی (1413). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن تیمیه، تقی الدین (1408). الفتاوی الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن حبان، محمد (1993). صحیح ابن حبان، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن حجر عسقلانی، شهاب الدین (بی‌تا). فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
ابن حزم، علی بن احمد (بی‌تا). المحلی، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت: دار الفکر.
ابن زهره، حمزة بن علی (1417). غنیة النزوع إلی علمی الأصول والفروع، قم: مؤسسه امام صادق j‌.
ابن طاووس حلی، علی (1408). قبس من غیاث سلطان الوری، قم: مدرسه امام مهدی j.
ابن‌ عثیمین، محمد بن صالح (1413). مجموع فتاوی و رسائل ابن عثیمین فی العقیدة، بی‌نا: دار الوطن.
ابن‌ قدامه، عبد الله بن احمد (1999). المغنی، ریاض: دار عالم الکتب.
ابن مفلح، محمد (1424). الفروع فی فقه الحنبلی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
اردبیلی، احمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
الانصاری، زکریا (1418). فتح الوهاب بشرح منهج الطلاب، بیروت: محمد علی بیضون، دار الکتب العلمیة.
انصاری، مرتضی بن محمد امین (1414). رسائل فقهیه، قم: مطبعة باقری.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401). صحیح البخاری، استانبول: بی‌نا.
برقی، احمد بن محمد (۱۳۷۱). المحاسن، قم: دار الکتب العلمیة.
بغوی، الحسین بن مسعود (1403). شرح السنة ـ للامام البغوی، بیروت: المکتب الاسلامی.
بنی فضل، مرتضی بن سیف علی (بی‌تا). مدارک تحریر الوسیلة- الصلاة، بی‌جا: بی‌نا.
بیهقی، احمد بن حسین (۱۴۱۰). السنن الصغیر للبیهقی، کراچی: جامعة الدراسات الاسلامیة.
تبریزی، جواد بن علی (1416). إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حائری طباطبایی، علی بن محمد ‌(1418). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسة آل البیت b.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
حسینی روحانی، سید صادق (1412). فقه الصادق j، قم: دار الکتاب.
حسینی عاملی، جواد بن محمد (1419). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الاسلام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حلی، جعفر بن حسن (1418). المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
حلی، حسن بن یوسف (1413). قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت b.
حلی، حسن بن یوسف (1419). نهایة الاحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت b.
خمینی، روح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
خویی، ابو القاسم (۱۴۱۸). موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
دمیاطی، ابوبکر بن محمد (2010). حاشیة إعانة الطالبین علی حل ألفاظ فتح المعین لشرح قرة العین بمهمات الدین، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
روحانی، محمدصادق (1419). مناسک حج، قم: اسماعیلیان.
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الفکر العربی.
زیلعی، عبد الله بن یوسف (1418). نصب الرایة لأحادیث الهدایة مع حاشیته بغیة الألمعی فی تخریج الزیلعی، بیروت: دار القبلة للثقافة الاسلامیة؛ جدة: السعودیة.
زیلعی، فخر الدین عثمان بن علی (1418). تبیین الحقایق شرح کنز الدقائق، بی‌جا: بی‌نا.
سالم، عطیه بن محمد (بی‌تا). شرح بلوغ المرام، بی‌جا: الشبکة الاسلامیة.
سبحانی تبریزی، جعفر (1424). المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم: مؤسسه امام صادق j.
سبزواری، عبد الاعلی (1413). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، قم: مؤسسة المنار.
سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن (1423). کفایة الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
سیوطی، عبد الرحمان (1409). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: احمد عمر هاشم.
سیوطی، عبد الرحمان (بی‌تا). شرح سنن ابن ماجه، کراتشی: قدیم کتب‌خانه.
شافعی، محمد بن إدریس (1393). الأم، بیروت: دار المعرفة.
شبیری زنجانی، موسی (1419). کتاب نکاح (زنجانی)، قم: مؤسسه پژوهشی رأی‌پرداز.
شربینی، محمد (1377). مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شروانی، عبد الحمید (بی‌تا). حواشی الشروانی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، بیروت: دار الفکر.
شنقیطی، محمد بن محمد (بی‌تا). شرح زاد المستقنع، بی‌جا: الشبکة الاسلامیة.
شوکانی، محمد بن علی (1973). نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار، بیروت: دار الجیل.
صقر، عطیه (1997). فتاوی الازهر، مصر: بی‌نا.
طباطبایی قمی، تقی (1426). مبانی منهاج الصالحین، قم: منشورات قلم الشرق.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طبرسی، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع، تهران: دانشگاه تهران.
طبری، محمد بن جریر (1415). تفسیر الطبری، بیروت: دار الفکر.
طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413). مسالک الافهام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
عاملی نبطی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عاملی نبطی (شهید اول)، محمد بن مکی (1419). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
عظیم آبادی، محمد شمس الحق (1415). عون المعبود شرح سنن ابی داوود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
عینی، محمود بن احمد (بی‌تا). عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فاضل لنکرانی، محمد (بی‌تا). جامع المسائل، قم: امیر قلم.
فرحی، علی (1390). تحقیق در قواعد فقهی اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق j.
فیض کاشانی، محمد محسن بن مرتضی (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
کاسانی، ابی‌ بکر بن مسعود (2005). بدائع الصنائی فی ترتیب الشرائع، قاهره: دار الحدیث.
کاشانی، فتح‌الله (1336). منهج الصادقین فی ألزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1420). شرح الشیخ جعفر علی قواعد العلاّمة ابن المطهر، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء، الذخائر.
کرکی، جعفر بن حسن (1414). جامع المقاصد، قم: مؤسسة آل البیت b.
کشمیری، محمد أنورشاه (بی‌تا). العرف الشذی شرح سنن الترمذی، بی‌جا: مؤسسة ضحی للنشر والتوزیع.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
لجنة الفتوی بشبکة الاسلامیة (2009). فتاوی الشبکة الاسلامیة، www.islamweb.net
مبارکفوری، عبید الله بن محمد (۱۹۸۴). مرعاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، هند: الجامعة السلفیة.
مجموعة من العلماء (1429). فتاوی موقع الوکة، بی‌جا: بی‌نا.
مخلوف، حسنین محمد (1994). فتاوی الازهر، مصر: بی‌نا.
مرغینانی، علی بن ابی بکر (بی‌تا). الهدایة شرح بدایة المبتدی، بیروت: المکتبة الاسلامیة.
مفید بغدادی، محمّد بن محمد (1413). المقنعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی (1409). مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم: کیهان.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1415). مستند الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
نسائی، احمد بن شعیب (۲۰۰۱). السنن الکبری، تحقیق: حسن عبد المنعم شلبی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
نووی، محیی‌ الدین بن شرف (1407). صحیح مسلم بشرح النووی، بیروت: دار الکتاب العربی.
نووی، محیی‌ الدین بن شرف (1414). الایضاح فی مناسک الحج والعمرة، بیروت: المکتبة الأمدادیة، مکة المکرمة.
نووی، محیی‌ الدین بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب، بیروت: دار الفکر.
نیآوردی، علی بن محمد (۱۹۹۹). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الامام الشافعی، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبد الموجود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
وحید بهبهانی، محمد باقر (1310). رسالة علمیة متاجر، تهران: رضا تاجر تهرانی.
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
دوره 8، شماره 16
اسفند 1400
صفحه 403-426

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار